Jedną z form upowszechniania czytelnictwa i aktywizacji czytelników jest konkurs czytelniczy. Angażuje on grono uczniów do realizacji celów konkursowych, ale też umożliwia nawiązanie ścisłych więzi z młodzieżą, zachęca do częstszego odwiedzania biblioteki i wykorzystania jej księgozbioru. Moje ponad 30-letnie doświadczenie w pracy bibliotecznej pozwala wysnuć pewne wnioski: ważne jest uatrakcyjnianie oferty bibliotecznej i kierowanie do czytelnika form cyklicznych. Stąd też moja propozycja konkursów cyklicznych: Humanista Roku oraz Omnibus Roku.

Cele konkursów

Cele konkursów były wielorakie – zarówno dydaktyczne, jak i wychowawcze. Zależało mi przede wszystkim na pokazaniu uczniom i słuchaczom, że systematyczność i wytrwałość w działaniu przynoszą owoce i są nagradzane (pracuję w Zespole Szkół Kształcenia Ustawicznego w Krośnie, gdzie nauka odbywa się też w systemie zaocznym). Miałam też na względzie zaangażowanie uczniów i słuchaczy w działanie długofalowe, skupienie ich uwagi na bibliotece, a w efekcie pokazanie jej dodatkowych możliwości i uatrakcyjnienie oferty bibliotecznej.

Opis działań konkursowych

W konkursie Humanista Roku całość działań dydaktycznych była skupiona wokół dziedzin humanistycznych: w kolejnych etapach (miesiącach) proponowano zagadnienia z literatury, historii, ortografii i gramatyki czy przysłów.

Konkurs miał 8 etapów odpowiadających kolejnym miesiącom kalendarzowym, począwszy od października do maja. Co miesiąc uczniowie mieli za zadanie zmierzyć się z pytaniami konkursowymi z karty konkursowej, którą należało złożyć do końca miesiąca w bibliotece szkolnej. Kolejne etapy konkursu były podsumowywane co miesiąc, wyniki ogłaszano zarówno na stronie internetowej szkoły, jak i w gazetce przy wejściu do biblioteki szkolnej.

Omnibus Roku to konkurs, który swoim zakresem tematycznym objął zarówno dziedziny humanistyczne, jak i ścisłe. Pytania w poszczególnych edycjach dotyczyły fizyki, wiedzy o społeczeństwie, biologii, geografii, chemii, matematyki, ale też historii, ortografii czy zagadnień czytelniczych. Jego celem było wyłonienie i nagrodzenie ucznia i słuchacza wszechstronnie uzdolnionego – szkolnego omnibusa, który musiał się wykazać szeroką wiedzą.

• Cele konkursów zostały osiągnięte:
• wzięło w nich udział wielu uczniów i słuchaczy, którzy systematycznie podejmowali trud comiesięcznych zmagań z pytaniami konkursowymi;
• uczniowie wykazali się dużym zaangażowaniem, chęciami oraz wiedzą;
• liczba wykorzystanych materiałów popularnonaukowych wzrosła, zarówno udostępnianych na miejscu (w czytelni), jak i wypożyczanych do domu;
• niejednokrotnie pomocny był internet – zainteresowani uczniowie korzystali z niego w bibliotecznej pracowni multimedialnej;
• forma cyklicznych konkursów była dla uczestników metodą ćwiczenia samodyscypliny i szkołą systematyczności – wygrywali najwytrwalsi;
• finaliści konkursów zyskiwali podwójnie – uczyli się, rozwiązując pytania konkursowe, a poprzez systematyczną pracę kształtował się ich charakter.

Praktyczne porady

• Warto się zaangażować w promocję konkursów – informacje można przekazać nie tylko w formie plakatów i na stronie internetowej, ale też podczas zajęć; podkreślić zalety konkursu, profity i nagrody.
• Współpraca z nauczycielami dydaktykami, naszymi kolegami. To oni układają pytania konkursowe z danego przedmiotu i potem je oceniają. Jeśli bibliotekarz ma pełnić w szkolę funkcję pomocniczą przy realizacji podstawy programowej, to taka współpraca spełnia ten wymóg.
• Tak sformułować regulamin konkursu, aby nawet „spóźniony” uczeń czy słuchacz miał możliwość zdobycia nagrody.
• Warto jakiś etap potraktować na luzie, formułując pytania poświęcone stosownym okolicznościom, np. Walentynkom czy Dniu Kobiet.
• Podsumowanie konkursu najlepiej robić przy całej szkole lub przynajmniej klasie, aby wszyscy widzieli zaangażowanie nagrodzonych i profity z tego płynące.
• Oprócz nagród rzeczowych można zaproponować np. ocenę bardzo dobrą z konkretnego przedmiotu – uznanie za aktywność w przeważającej liczbie edycji, co często bardziej motywuje.

Z moich doświadczeń wynika, że:

• dziedziny humanistyczne zawsze cieszą się większą popularnością niż przedmioty ścisłe, które są przyjmowane z większą rezerwą,
• konkursy cykliczne lepiej planować albo na 8 miesięcy roku szkolnego – od października do maja, albo tylko na pierwsze półrocze – w drugim półroczu odchodzą klasy maturalne, ponadto wiosna i ciepłe dni nie sprzyjają takiej aktywności.

Etapy konkursu Humanista Roku:

• I etap – październik – konkurs frazeologiczny „Mieć w małym palcu”,
• II etap – listopad – konkurs „Najważniejsze postaci w historii świata”,
• III etap – grudzień – konkurs „Przysłowie prawdę ci powie”,
• IV etap – styczeń – konkurs ze słownikiem ortograficznym,
• V etap – luty – konkurs literacki,
• VI etap – marzec – konkurs ze znajomości literatury polskiej „Czy znasz ten cytat?”,
• VII etap – kwiecień – krzyżówki językowe,
• VIII etap – maj – konkurs humanistyczny „Czy znasz lektury?”

Polecam tę formę pracy z czytelnikiem – zarówno w szkole podstawowej, jak i średniej, bo treści konkursowe można dostosować do wieku i możliwości dzieci i młodzieży. Moje systematyczne działania zostały bardzo pozytywnie ocenione przez dyrekcję i czytelników – to oni zmotywowali mnie do wymyślania innych cyklicznych form pracy.