Regulamin, czyli dokąd zmierzasz, uczniu?

Na ok. 2 miesiące przed datą przeprowadzania konkursu zapoznajemy uczniów z regulaminem. Warto go zamieścić na stronie internetowej szkoły wraz za ogłoszeniem o konkursie.

1. Uczestnicy konkursu: uczniowie kl. VI-VIII …
   
   
2. Forma konkursu: test.
   
   
3. Czas trwania: 45 minut.
   
   
4. Termin i miejsce: …
   
   
5. Cele konkursu:
   
   • wzbogacenie zasobu słownictwa uczniów;
     
   • podnoszenie sprawności językowej;
     
   • rozwijanie zainteresowania językiem ojczystym.
     
     
6. Wymagania:
   
   • stosowanie związków frazeologicznych i rozumienie ich znaczenia (w szczególności pochodzących z mitologii, Biblii, zawierających nazwy zwierząt i nazwy części ciała);
     
   • rozpoznawanie rodowodu podanych związków frazeologicznych.
     
     
7. Zalecana literatura:
   
   • Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami, oprac. A. Kłosińska, E. Sobol, A. Stankiewicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010.
     
   • Związki frazeologiczne, [w:] Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. A. Markowski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 1700-1702.
     
     
8. Nagrody:
   
   • I miejsce– cząstkowa ocena celująca z języka polskiego, nagroda rzeczowa;
     
   • II i III miejsca – cząstkowa ocena bardzo dobra z języka polskiego, nagroda rzeczowa.

Zakres materiału, czyli poczuj się jak ryba w wodzie

Sukces ucznia w dużej mierze zależy od tego, czy wie, czego ma się nauczyć. Dlatego konieczne jest podanie bardzo dokładnego zakresu materiału.

1. Frazeologizmy pochodzące z Biblii (od Adama i Ewy; alfa i omega; chodzić od Annasza do Kajfasza; arka przymierza; wieża Babel; syn marnotrawny; budować coś na piasku; obym był złym, fałszywym prorokiem; egipskie ciemności; w cudzym oku źdźbło, a w swoim belki nie widzi; przepędzić kogoś na cztery wiatry; gołębie serce; człowiek o gołębim sercu; przeżyć gehennę; kto mieczem wojuje, od miecza ginie; głos wołającego na puszczy; kłaść zdrową głowę pod Ewangelię; Sodoma i Gomora; wdowi grosz; hiobowa wiadomość; trąby jerychońskie; kainowe piętno; kamień węgielny; kolos na glinianych nogach; kozioł ofiarny; kropla drąży skałę; mieć z kimś krzyż pański; manna z nieba; matuzalowe lata; z próżnego i Salomon nie naleje; być w siódmym niebie; coś woła o pomstę do nieba; niewierny Tomasz; czego oczy nie widzą, tego sercu nie żal; zakazany owoc; wilk w owczej skórze; plagi egipskie; niebieski ptak; rzeź niewiniątek; spać snem sprawiedliwego; brać sobie coś do serca; zamienić się w słup soli; rzucać perły przed wieprze; sól ziemi; wąskie gardło).
   
   
2. Frazeologizmy pochodzące z mitologii (argusowe oko; jabłko niezgody; praca herkulesowa; koń trojański; koszula Dejaniry; prokrustowe łoże; cierpieć męki Tantala; coś wisi nad kimś jak miecz Damoklesa; nić Ariadny; olimpijski spokój; pięta Achillesa; puszka Pandory; pod czyjąś egidą; róg obfitości; stajnia Augiasza; syzyfowa praca; beczka (praca) Danaid; tytan pracy; wieniec laurowy; spocząć na laurach; złote runo; w objęciach Morfeusza).
   
   
3. Frazeologizmy z nazwami zwierząt (hasła ze słownika frazeologicznego: bąk, cielę, gołąb, gęś, kaczka, koń, kot, koza, kret, krokodyl, krowa, królik, kruk, kukułka, kura, lew, lis, małpa, mrowisko, mrówka, mucha, mysz, myszka, niedźwiedź, osa, osioł, owca, papuga, paw, pies, pszczoła, słoń, skowronek, sójka, ślimak, świnia, wilk, wąż, wrona, wróbel, wół, zając, żółw, żuraw).
   
   
4. Frazeologizmy z nazwami części ciała człowieka (hasła ze słownika frazeologicznego: bark, broda, brzuch, buzia, dłoń, gardło, gęba, głowa, grzbiet, język, kciuk, kość, krew, łokieć, mózg, noga, nos, oko, palec, pęcherz, pępek, pierś, pięść, pięta, plecy, ramię, ręka, rozum, serce, skóra, stopa, szczęka, twarz, ucho, usta, ząb).
   
   
5. Frazeologizmy zawarte w haśle problemowym Związki frazeologiczne w Wielkim słowniku poprawnej polszczyzny PWN.
   
   
6. Błędy frazeologiczne.
   
   
7. Pochodzenie frazeologizmów.

Przygotowania, czyli bądź pracowity jak mrówka

Warto zorganizować zajęcia dodatkowe, w których czasie przygotujemy uczniów do konkursu. Dużo czasu trzeba przeznaczyć na pracę ze słownikiem frazeologicznym oraz wykonywanie zadań, z którymi uczniom przyjdzie się zmierzyć. Dobrym sposobem na utrwalenie znajomości związków frazeologicznych będzie wykonywanie zadań interaktywnych na stronach internetowych Wordwall, Learning Apps i innych. Uczniowie mogą przygotowywać również własne zadania na tychże platformach. Taka praca twórcza w myśl powiedzenia Konfucjusza: „Słyszałem i zapomniałem. Widziałem i zapamiętałem. Zrobiłem i zrozumiałem”, na pewno pomoże im opanować wymagane wiadomości.

Warto też podać uczniom źródła dodatkowych materiałów, z których mogą skorzystać samodzielnie w domu:

• https://frazeologia.pl
• https://zpe.gov.pl/a/wyrazenia-zwroty-frazy/D18s8rBQf
• https://zpe.gov.pl/a/klasyfikacja-zwiazkow-frazeologicznych/DeZsc6NpE
• https://www.ortograf.pl/zasady-pisowni/bledy-frazeologiczne
• https://frazeologia.pl/poradnik-szkolny

Ogłoszenie wyników, czyli kto sięgnął po laury

Pozostaje ogłosić wyniki i czerpać satysfakcję z tego, że nasi uczniowie zaczną się posługiwać frazeologizmami, a kto wie – może stanie się to ich konikiem.

Test konkursowy, czyli nauka nie poszła w las – SZKOLNY KONKURS FRAZEOLOGICZNY

Imię i nazwisko: ___________________

Instrukcja dla ucznia:

1. Sprawdź, czy zestaw zadań zawiera … (podać liczbę) stron (zadania 1-7) i kartę odpowiedzi.
   
2. Na wykonanie zadań masz 45 minut.
   
3. Podpisz się na pierwszej stronie testu w wyznaczonym miejscu.
   
4. Czytaj uważnie zamieszczony tekst i zadania.
   
5. Wykonuj zadania zgodnie z poleceniem.
   
6. Odpowiedzi do zadań zamkniętych (1-5) zaznacz w kółko.
   
7. Rozwiązania zadań, w których należy samodzielnie sformułować odpowiedź (6-7), zapisz czytelnie i starannie w wyznaczonych miejscach.
   

Powodzenia!

Zadanie 1

Wyjaśnij znaczenie frazeologizmów. Wybierz jedną odpowiedź spośród podanych.

1. Pies ogrodnika powiemy o kimś, kto:
   
   1. nie pozwala nikomu z czegoś korzystać, mimo że sam tego nie używa
      
   2. nie chce się czymś podzielić, bo jest bardzo głodny, zły i zmarznięty
      
   3. jest bardzo wierny, bezwzględnie oddany, przywiązany
      
   4. jest fałszywy, ale bardzo dobrze to ukrywa.
      
      
2. Pierwsza naiwna to:
   
   1. kobieta niezdarna, ale mimo to osiągająca sukcesy
      
   2. rola kobieca zagrana brawurowo, zbierająca oklaski
      
   3. teatralna rola młodziutkiej, niedoświadczonej dziewczyny
      
   4. osoba młoda, łatwowierna, wybrana jednak do wykonania jakiegoś ważnego zadania.
      
      
3. Głos wołającego na puszczy to:
   
   1. głośne wołanie o ratunek, który nie ma szans nadejść
      
   2. wypowiedź przynosząca szkodę temu, komu chciało się pomóc
      
   3. nawoływanie o pomoc w trudnej sytuacji, niekiedy bez wyjścia
      
   4. czyjeś słowa, apel o coś, nieznajdujące oddźwięku, zlekceważone.
      
      
4. Arka przymierza to:
   
   1. porozumienie zawarte po długim sporze
      
   2. to, co łączy przeszłość z teraźniejszością
      
   3. zgoda połowiczna, wycofana z byle powodu
      
   4. umowa zawarta bez większych przeszkód.
      
      
5. Walczyć z wiatrakami to:
   
   1. wykonywać ciężką, bezsensowną, nikomu niepotrzebną pracę
      
   2. walczyć z czymś, czego nie da się pokonać
      
   3. walczyć z trudnym przeciwnikiem
      
   4. bujać w obłokach

ZADANIE 2

Przyporządkuj podane związki frazeologiczne (1-5) do ich znaczeń (A-F).

Frazeologizm	Znaczenie
1. stajnia Augiasza 2. trąby jerychońskie 3. iść z kimś na udry 4. tu jest pies pogrzebany 5. w objęciach Morfeusza A. śnić, odpoczywać	B. w tym rzecz, sedno sprawy C. o kimś bardzo hałaśliwym D. zrobić coś komuś na przekór, kłócić się E. wielki nieporządek F. umrzeć

Wybierz poprawną odpowiedź spośród podanych.
a. 1E, 2C, 3D, 4B, 5F
b. 1D, 2C, 3D, 4E, 5F
c. 1E, 2C, 3D, 4B, 5A
d. 1F, 2E, 3A, 4C, 5D

ZADANIE 3

Oceń, czy podane zdania są prawdziwe, czy fałszywe. Zaznacz P lub F.

1. Chodzić od Annasza do Kajfasza znaczy chodzić od urzędu do urzędu i szybko, pomyślnie załatwić jakieś sprawy. (P / F)
   
2. Kłaść zdrową głowę pod Ewangelię to niepotrzebnie narażać się na niebezpieczeństwo. (P / F)
   
3. Ni w pięć, ni w dziewięć to bez sensu, bez związku, od rzeczy. (P / F)
   
4. Na pochyłe drzewo wszystkie kozy skaczą oznacza, że człowiek nieszczęśliwy doznaje dalszych przykrości. (P / F)
   
5. Zbić z pantałyku to przeszkodzić komuś w zdobyciu nagrody. (P / F)
   

ZADANIE 4

Przyporządkuj podane frazeologizmy (1, 2, 3 lub 4) ich znaczeniom (A, B, C, D lub E), a następnie określ ich pochodzenie (I, II, III, IV lub V).

Frazeologizm	Znaczenie	Pochodzenie
1. argusowe oko 2. włożyć między bajki 3. pójść do Canossy 4. Sodoma i Gomora	A. ukorzyć się, wyrazić skruchę B. czujny, podejrzliwy wzrok C. wielka awantura, rozgardiasz D. coś niezwykle cennego i rzadkiego E. uznać coś za rzecz niemożliwą, nieprawdopodobną, zmyśloną	I. literatura II. Biblia III. mitologia IV. historia V. rodzimy rodowód

Wskaż właściwe przyporządkowanie. Wybierz odpowiedź spośród podanych.
a. 1 B III, 2 D I, 3 A IV, 4 B II
b. 1 A I, 2 B III, 3 D V, 4 E IV
c. 1 D II, 2 E I, 3 C III, 4 D V
d. 1 B III, 2 E I, 3 A IV, 4 C II

ZADANIE 5

Uzupełnij podane związki frazeologiczne odpowiednimi wyrazami (A-C).

1. zaglądać jak … do jatki
   
   1. osioł 
   2. kot 
   3. pies
      
      
2. kolos na … nogach
   
   1. słomianych  
   2. drewnianych  
   3. glinianych
      
      
3. Jeśliby ci milczeli, … wołać będą.
   
   1. kamienie  
   2. sprawiedliwi  
   3. prorocy
      
      
4. wpaść jak … w kompot
   
   1. jabłko 
   2. śliwka 
   3. gruszka

ZADANIE 6

Wyjaśnij znaczenie podanych frazeologizmów, a następnie ułóż po jednym zdaniu z każdym z nich.

a. austriackie gadanie:

---

---

---

b. krakowskim targiem:

---

---

---

c. zdobyć ostrogi:

---

---

---

ZADANIE 7

Obok podanych w prawej kolumnie definicji zapisz odpowiednie związki frazeologiczne.

Frazeologizm	Znaczenie
	mówić głupstwa
	podejrzeć, zajrzeć ukradkiem
	człowiek powolny, mało energiczny, niezdecydowany
	znaleźć się w sytuacji bez wyjścia