Filozofia naszej biblioteki

„Czy zgadzasz się ze stwierdzeniem, że biblioteka to miejsce, które łączy ludzi?” – takie pytanie słyszą od nas uczniowie kl. I, gdy przychodzimy do nich po raz pierwszy z lekcją biblioteczną, by opowiedzieć o tym, jak działa nasza biblioteka. W odpowiedzi najczęściej słyszymy, że „raczej nie” lub „może”, i widzimy zaskoczone spojrzenia. W świadomości wielu z nich biblioteka wciąż pozostaje obciachowym miejscem, które kojarzy się przede wszystkim z ciszą, nauką i czytaniem. Staramy się pokazać im zupełnie nowe oblicze biblioteki i z przyjemnością obserwujemy, że z czasem coraz bardziej się do nas przekonują.

Dobre funkcjonowanie biblioteki szkolnej zależy od bardzo wielu czynników – liczy się przede wszystkim zaangażżżżśżżążowanie nauczycieli bibliotekarzy, to, jaki mamy stosunek do uczniów, czy interesujemy się nimi, pytamy, co u nich słychać, czy też traktujemy ich jak klientów, którzy przyszli po kolejną lekturę i za chwilę opuszczą bibliotekę.

Z naszego doświadczenia wynika, że młodzież ma dużą potrzebę rozmowy i pożalenia się na trudy swojego codziennego uczniowskiego życia. Do biblioteki często przychodzą też osoby mające trudności w nawiązywaniu kontaktu, a my możemy im pomóc się otworzyć, angażując ich np. w nasze działania. Naklejanie kodów kreskowych na książki czy okładanie ich folią samoprzylepną w celu zabezpieczenia przed zabrudzeniem – to czynności, w które czasem angażujemy naszych uczniów. Wspólnie siadamy przy stole, a oni w trakcie pracy sami z siebie zaczynają rozmowy o życiu, o tym, co robią, jak się dzisiaj czują i co jeszcze tego dnia przed nimi. Dając im okazję zarówno do poznania nas, jak i do poznania siebie nawzajem, z przyjemnością obserwujemy, jak na naszych oczach rodzą się przyjaźnie, także między różnymi rocznikami.

Naszym zdaniem biblioteka szkolna to zdecydowanie miejsce, które łączy ludzi. Rozmowy, które zaczynają się od książek, często schodzą na tematy związane z życiem, z jego smutkami i radościami. Dlatego biblioteka przypomina trochę gabinet terapeuty czy psychologa, gdzie bez obawy bycia ocenionym można podzielić się swoimi przemyśleniami na temat świata. Stworzenie uczniom takiej przestrzeni jest dziś niezwykle ważne. Nasz pomysł na dobrze działającą bibliotekę szkolną to przede wszystkim wysłuchanie młodych ludzi, zaangażowanie ich do czasem samodzielnych, a często wspólnych działań i docenienie ich aktywności. Stawiamy na relacje i pokazujemy, że zarówno bibliotekę, jak i bibliotekarzy da się lubić.

Dobre praktyki i sprawdzone działania

Lekcje biblioteczne i ankieta czytelnicza

Na początku każdego kolejnego roku szkolnego organizujemy tzw. lekcje biblioteczne. Umawiamy się z wychowawcami kl. I i, najczęściej na godzinach wychowawczych, przychodzimy do pierwszoklasistów, by opowiedzieć im o naszej bibliotece, o tym, jak działamy i co ciekawego robimy.

Rozpoczynając zajęcia, zawsze pytamy uczniów o ich dotychczasowe doświadczenia związane z bibliotekami. Młodzi ludzie opowiadają o tym, jak funkcjonowały biblioteki w ich szkołach podstawowych, co ciekawego się tam działo, jakie aktywności podejmowali bibliotekarze i czy angażowali ich do wspólnych działań. Z wypowiedzi wielu uczniów wynika, że najczęściej przychodzili do biblioteki po lektury, a bibliotekarze w szkole podstawowej więcej czasu poświęcali ich młodszym kolegom i koleżankom.

Naszym zadaniem jest więc już na samym początku „odczarowanie biblioteki” i pokazanie jej jako miejsca, w którym można przyjemnie spędzić czas – poczytać, pograć w gry planszowe czy na keyboardzie, poodrabiać lekcje czy po prostu zwyczajnie odpocząć.

Na koniec zajęć bibliotecznych zawsze przeprowadzamy ankietę czytelniczą, przygotowaną przez nas w formie online, w programie Microsoft Forms. W ankiecie zadajemy uczniom pytania na temat ich preferencji czytelniczych i rodzaju czytanej literatury; pytamy także, jakie książki najchętniej zobaczyliby w bibliotece szkolnej. Ankieta zawiera również pytania o ich pasje i talenty, dzięki czemu mamy okazję lepiej ich poznać i w przyszłości proponować im konkursy dostosowane do ich zainteresowań. W ankiecie uczniowie zaznaczają, w jakie formy pracy biblioteki chcieliby się zaangażować – proponujemy im udział w Wielkim Maratonie Czytelniczym dla szkół ponadpodstawowych „Na literackim szlaku”, w wolontariacie czytelniczym, wolontariacie hospicyjnym oraz w konkursach literackich, fotograficznych czy graficznych organizowanych na bieżąco w trakcie roku szkolnego.

W trakcie lekcji bibliotecznej opowiadamy o wszystkich tych formach działań biblioteki – mamy przygotowaną specjalną prezentację multimedialną, pokazujemy zdjęcia i nasze tiktoki. Pod koniec lekcji uczniowie zwykle już wiedzą, w co chcieliby się zaangażować. Wyniki ankiet zebranych od uczniów analizujemy i dzięki temu wiemy, jak i z kim pracować w nowym roku szkolnym. Taka lekcja biblioteczna pozwala nam od razu wyłapać osoby, które chciałyby aktywnie uczestniczyć w życiu biblioteki, i nasze doświadczenie pokazuje nam, że po tych pierwszych wizytach mamy spore grono osób zainteresowanych czy to robieniem filmików, czy wolontariatem czytelniczym.

Wolontariat czytelniczy w Szkole Podstawowej nr 29

Z inicjatywy dyrekcji nasza biblioteka nawiązała współpracę ze Szkołą Podstawową nr 29 w Gdyni i zaangażowała się w wolontariat czytelniczy. Program, w którym bierzemy udział, nazywa się „Czytamy razem” i jest prowadzony przez Polskie Towarzystwo Dysleksji oraz Fundację FLY, a jego koordynatorką jest Beata Ingielewicz, neurologopedka pracująca w SP nr 29.

Celem wolontariatu czytelniczego jest wspieranie najmłodszych uczniów szkół podstawowych w nauce czytania i pokazywanie im, jak można przyjemnie spędzić czas z książką. Nasi licealiści w trakcie całego roku szkolnego jeżdżą co tydzień do SP nr 29, by spotkać się ze swoimi podopiecznymi indywidualnie, i przez godzinę czytają, rozmawiają i grają w gry.

Bycie wolontariuszem z jednej strony jest sporym wyzwaniem – wymaga poświęcenia czasu po lekcjach i zobowiązania się do regularnej pracy z dzieckiem. Z drugiej takie zaangażowanie daje mnóstwo satysfakcji – młodzi chcą pomagać i czuć się potrzebni, a między nimi i dziećmi często nawiązują się serdeczne relacje. Mamy wśród naszych wolontariuszy uczennice, które biorą udział w programie już trzeci rok i kontynuują pracę z tym samym dzieckiem. Za całoroczną pracę z podopiecznym uczniowie otrzymują podziękowanie w formie certyfikatu, a my dodatkowo nagradzamy ich zaangażowanie na koniec roku szkolnego.

Naszym zadaniem jako bibliotekarzy jest przede wszystkim wybór odpowiednich wolontariuszy, takich, którzy zdradzają pedagogiczne zdolności i będą potrafili animować zajęcia z młodszymi dziećmi. Wybieramy więc osoby współpracujące z naszą biblioteką, które znamy, zaangażowane w dyskusyjny klub książkowy i aktywnie uczestniczące w naszych akcjach.

Szkolny turniej szachowy

W trakcie przerw nasi uczniowie często przychodzą do biblioteki, by pograć w szachy. Zauważyłyśmy, że sporo uczniów, zwłaszcza chłopców, zna zasady gry i chętnie próbuje swoich sił w rozgrywkach z kolegami. Takie partie, rozłożone rano, rozgrywane są na kolejnych przerwach w ciągu całego dnia. Niektórzy tak się angażują w te rozgrywki, że zostają nawet po lekcjach. Kolejni uczniowie, widząc, że koledzy grają, także zaczynają interesować się szachami. Kilka osób nauczyło się grać właśnie w bibliotece.

By dać uczniom okazję do wypróbowania umiejętności, zaczęłyśmy organizować coroczny szkolny turniej szachowy. Jako że nie znamy się na zasadach przeprowadzania takich turniejów, poprosiłyśmy o pomoc nauczycieli WF-u. Jako bibliotekarki odpowiadamy za sporządzenie listy uczestników, a także promocję turnieju – przygotowujemy (w Canvie) plakaty reklamowe i posty w mediach społecznościowych, a także tworzymy dla uczestników pamiątkowe dyplomy. Potem wspólnie przeprowadzamy turniej, a nauczyciele WF-u czuwają nad jego poprawnym przebiegiem – ustalają kolejność rozgrywek między graczami, wypełniają tabele wyników, a także przygotowują puchary dla zwycięzców. Dodatkowo uczniowie, którzy zwyciężyli w szkolnym turnieju szachowym, mają okazję dalej trenować swoje umiejętności, ponieważ są zabierani przez nauczycieli WF-u na zawody międzyszkolne, gdzie rozgrywane są tzw. mecze szachowe.

Dyskusyjny klub książkowy

Od kilku lat prowadzimy dyskusyjny klub książkowy, który polega na regularnych, comiesięcznych spotkaniach z uczniami szczególnie zainteresowanymi literaturą. Staramy się, by te wspólne rozmowy o książkach dotykały spraw ważnych dla naszych uczniów i pomagały im w rozmowach o rzeczach trudnych, ich problemach, o tym, z czym zmagają się na co dzień.

Uczniowie często odnajdują swoje własne doświadczenia w sytuacjach przeżywanych przez bohaterów literackich i chętnie komentują przeczytane historie. Daje to nam możliwość poznania ich sposobu myślenia, motywacji, które nimi kierują, i wartości, które są dla nich ważne. Dzięki tym spotkaniom lepiej poznajemy świat współczesnej młodzieży – widzimy, co czytają i czego szukają w książkach. W trakcie spotkań jest także okazja do podzielenia się swoimi własnymi tekstami i usłyszenia opinii i wskazówek pomocnych w dalszym rozwijaniu własnych talentów.

Dużą trudnością w organizacji takich spotkań jest ustalenie jednego dnia i godziny, która odpowiadałaby większości zainteresowanych. Uczniowie chcący należeć do klubu są z różnych klas i dopasowanie jednej wspólnej godziny jest sporym wyzwaniem. Ostatnio zdecydowałyśmy się ustawić spotkania w 2 kolejne dni w miesiącu, tak by umożliwić udział w nich większej liczbie osób.

Współpraca ze szkołami podstawowymi

Jesteśmy szczególnie zainteresowane współpracą ze szkołami podstawowymi na terenie naszego miasta. To dla nas doskonała forma promocji szkoły i jednocześnie okazja do poćwiczenia talentów pedagogicznych i czytelniczych wśród naszych uczniów.

Od kilku lat w ramach ogólnopolskiej akcji „Cała Polska czyta dzieciom” odwiedzamy zaprzyjaźnione szkoły podstawowe na terenie Gdyni i czytamy najmłodszym uczniom wybraną książkę, pasującą do aktualnego hasła akcji.

Początkowo naszym głównym celem było dzielenie się przyjemnością czytania i pokazywanie, że czytać można na różnych nośnikach – wykorzystując do tego zarówno papierową książkę, jak i czytnik czy telefon. Z czasem nasze akcje czytelnicze zaczęły bardziej przypominać teatrzyki – uczniowie mieli ochotę się przebierać, wykorzystując stroje z naszego archiwum, charakteryzować się i przygotowywać elementy scenografii. Tym sposobem odczytywanie przekształciło się w przedstawianie – z tekstem w ręku uczniowie odgrywali kolejne sceny z książeczki niczym aktorzy na scenie teatru. Z czasem każde „czytane przedstawienie” zaczęliśmy kończyć rozmową z dziećmi – zadawaliśmy im pytania o treść książeczki, a także dotyczące ogólnie czytania. Pozwoliliśmy również, by to oni zadawali pytania nam, co w efekcie okazało się bardzo ciekawym doświadczeniem, często bowiem dzieci zadawały pytania zupełnie niezwiązane z treścią lektury, co zaskakiwało i rozbawiało naszych uczniów.

Widzimy, że ta wzajemna interakcja daje wiele radości obu stronom – nasi uczniowie często otrzymują laurki z podziękowaniami, są częstowani przysmakami przez zaprzyjaźnione bibliotekarki i zdarza się, że dzieci nie chcą się z nimi rozstawać. To z całą pewnością ciekawe doświadczenie dla wielu z nich, gdy widzą, że ich wysiłek włożony w przygotowanie się do przedstawienia daje młodszym dzieciom tyle radości.

Media społecznościowe

Kiedy zdecydowałyśmy się aktywnie działać w mediach społecznościowych, stworzyłyśmy dla biblioteki logo. Lekko przetarty napis „Biblio V LO” na tle otwartej książki stał się naszym znakiem rozpoznawczym. Logo wykorzystujemy we wszystkich mediach społecznościowych – na Facebooku, Instagramie i na TikToku, a także na naszym kanale YouTube. Wstawiamy je także jako znak wodny na zdjęciach, dzięki czemu zabezpieczamy się przed ich kradzieżą i dodatkowo stajemy się rozpoznawalne w przestrzeni internetu.

Mamy świadomość tego, jak bardzo na atrakcyjność naszej biblioteki wpłynęły media społecznościowe. Od kilku lat prowadzimy różne social media, jednak to dopiero TikTok zrewolucjonizował nasze sposoby pracy z czytelnikami czy też użytkownikami naszej biblioteki (wolimy określenie „użytkownik”, ponieważ zakładamy, że przychodzi się do nas nie tylko po książki). Więcej na temat wykorzystania mediów społecznościowych tutaj.

Troska o dostępność i funkcjonalność

Troska o bibliotekę jako serce szkoły powinna być bliska zarówno dyrekcji, jak i wszystkim nauczycielom. Ważne jest, by pomieszczenie było zorganizowane funkcjonalnie i by mieli do niego dostęp wszyscy uczniowie (jeśli w szkole są uczniowie niepełnosprawni, to biblioteka powinna być na parterze). Liczy się także zadbanie o estetyczną i przytulną przestrzeń, tak by można było wygodnie umościć się na kanapie lub pufie – czasem z książką, a czasem z telefonem w ręku. Obecność nowości wydawniczych i uwielbianych przez uczniów japońskich komiksów, mang na półkach też „robi robotę”.

Bardzo więc doceniamy wsparcie finansowe, które już dwukrotnie uzyskałyśmy w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa. Dzięki niemu uzupełniłyśmy nasz księgozbiór o książki poszukiwane przez uczniów i wyposażyłyśmy naszą bibliotekę w nowe, ładne regały. Mamy jednak świadomość, że najwięcej zależy od życzliwego nastawienia bibliotekarzy, ich uśmiechu i szczerego zainteresowania sprawami młodego człowieka – nie sposób dobrze prowadzić czegoś, do czego nie ma się serca.

Punkty z zachowania

Skuteczną formą docenienia zaangażowania uczniów jest wpisywanie im punktów z zachowania. W naszej szkole jest system punktowy oceny zachowania, który daje nam możliwość nadgrodzenia zaangażowania uczniów albo upomnienia ich – np. za przetrzymanie książki. Takie dodatnie lub ujemne punkty są dla uczniów wyraźnym sygnałem, że doceniamy ich aktywność i jednocześnie przypominamy im o obowiązujących zasadach.