Prowadzący 1:
Każdego roku Sejm i Senat Rzeczpospolitej Polskiej ogłaszają patronów roku i takimi patronami roku 2024 stali się m.in.: Melchior Wańkowicz, Kazimierz Wierzyński, Witold Gombrowicz, Czesław Miłosz i Marek Hłasko.
Nasz program dedykujemy patronom roku 2024, których życie związane było z literaturą. W programie pojawiają się dwa utwory muzyczne. Nasi bohaterowie – patroni – nie mają z ich powstaniem nic wspólnego. Wybraliśmy je, bo uważamy, że w pięknych ramach zamykają krótką opowieść o nich. Oto patroni roku 2024!
Prowadzący 2:
Melchior Wańkowicz – niepokorny, odważny, wnikliwy dziennikarz, pisarz i reportażysta, będący wzorem i symbolem polskiego dziennikarstwa. Wiele lat spędził poza granicami kraju, m.in we Włoszech, w Anglii, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Najczęściej wspominane jego dzieła to: Bitwa o Monte Cassino, Na tropach Smętka i Ziele na kraterze.
Prowadzący 3:
Kazimierz Wierzyński – twórca poezji, prozy, felietonów i recenzji, po II wojnie pozostał na uchodźstwie, najpierw w Stanach Zjednoczonych, potem w Wielkiej Brytanii. W swoich utworach zawsze odnosił się do losów ojczyzny. Zapamiętany zwłaszcza za tomik Laur olimpijski, za który otrzymał złoty medal w konkursie literackim na igrzyskach w Amsterdamie w 1928 r.
Prowadzący 4:
Witold Gombrowicz – jeden z najwybitniejszych pisarzy polskich XX w. Od 1937 r. na uchodźstwie, najpierw w Argentynie, potem we Francji. Swoje utwory zawsze pisał po polsku. Był jednak mało znany w kraju, przede wszystkim z powodów politycznych. Dopiero w 1986 r. ukazało się pierwszych dziewięć tomów jego dzieł. Wcześniej jego utwory ukazywały się w kraju w tzw. drugim obiegu. Nam, uczniom kojarzy się najbardziej jako autor powieści Ferdydurke. W jego utworach znajdziemy przenikliwe i bezkompromisowe, konsekwentne spojrzenie na rzeczywistość.
Prowadzący 1:
Czesław Miłosz – pisarz, prozaik, eseista, historyk literatury, tłumacz, dyplomata. Jeden z najwybitniejszych twórców naszych czasów, na trwałe wpisał się w polską i światową literaturę. W 1980 r. otrzymał Literacką Nagrodę Nobla. W uzasadnieniu jury napisano, że polski poeta dostał nagrodę za „bezkompromisową wnikliwość w ujawnianiu zagrożenia człowieka w świecie pełnym gwałtownych konfliktów”. Miłosz spędził wiele, wiele lat na emigracji, m.in. w Stanach Zjednoczonych i we Francji. Do Polski, do Krakowa, na stałe powrócił w 1993 r.
Prowadzący 2:
Marek Hłasko – wybitny prozaik i autor scenariuszy filmowych. Potrafił nasycić banalne motywy i tematy zaczerpnięte z potocznego życia głęboką treścią egzystencjalną, dzięki czemu jego twórczość ma wymowę uniwersalną. A swą bezkompromisową postawą wobec komunistycznej rzeczywistości przyciągał do siebie pokolenia w różnych zakątkach świata. Najmłodszy z patronów, żył tylko 35 lat. Jego dzieła to m.in. zbiór opowiadań Pierwszy krok w chmurach. Na podstawie jego prozy powstał film Baza ludzi umarłych. Lata od 1957 r., czyli ostatnie 12 lat życia, spędził na emigracji – we Francji, w Izraelu i w Austrii.
Prowadzący 3:
Te krótkie informacje, które podaliśmy o bohaterach naszego apelu uświadamiają nam, że to prawdziwi podróżnicy, i to nie tylko w sensie metaforycznym, prawdziwi obywatele świata.
Prowadzący 4:
Pewnie zastanawiają was te walizki na scenie, a dokładnie pięć walizek, tak jak pięciu patronów roku 2024. W ich bagażu znajdziemy przede wszystkim osobiste wspomnienia – wiele wzruszeń, emocji, słusznych decyzji i… błędów. (pauza) I niech zostaną osobistymi. Z nami dzielą się swoją twórczością i maleńki jej ułamek dziś wam przedstawiamy.
Osoby prowadzące odkładają kartki, chwytają walizki i chodzą z nimi po scenie. Czasem przystają. W tle piosenka zespołu Dżem Do kołyski (maksymalnie jedna-dwie zwrotki).
Recytator 1 (ustawia przed sobą walizkę tak, że widzimy kartkę z imieniem i nazwiskiem twórcy):
Czesław Miłosz podjął jakże trudną próbę zdefiniowania miłości, posłuchajcie (wiersz Miłość).
Recytator 2:
W tym wierszu oskarża (wiersz Który skrzywdziłeś).
Recytator 3:
A teraz piękne wspomnienie o ojcu (wiersz Ojciec objaśnia; można podzielić na dwie osoby).
Recytator 4 (podchodzi z walizką i odwraca ją do widzów tak, że widzimy informacje na kartce):
Przed nami w lipcu igrzyska olimpijskie w Paryżu, więc oczywiste, że wybraliśmy wiersz Kazimierza Wierzyńskiego z tomiku Laur olimpijski (wiersz Skok o tyczce).
Recytator 5:
I znów o miłości – przepięknie Kazimierz Wierzyński (wiersz Umiłowanie; można podzielić na dwie osoby).
Prowadzący 1 (podchodzi z walizką, odwraca jak wyżej):
Przeglądając cytaty wybrane z utworów Melchiora Wańkowicza, wybraliśmy dwa: jeden o matce, drugi o wychowaniu dzieci. Oto one, oba z utworu Ziele na kraterze:
„Mama to miękkie ręce, Mama to melodyjny głos, to chuchanie na uderzone miejsce. Mama to samo dobro i sama przyjemność, coś, co dobrze jest mieć w każdej chwili życia koło siebie, dookoła siebie, gdzieś na horyzoncie. A jednak równocześnie Mama to szereg praw, niezłomnych »pójściów spać«, okropnych »proszę to włożyć«, Mama to szorowanie ostrym ręcznikiem, to godziny odmierzone, żywot przyjemny, życzliwy, słoneczny, ale bez niespodzianek i zanadto świątobliwy”.
Prowadzący 2:
„Więc już tylko sobie powiedziałam: idź za dziećmi w ich rozwoju, a nie przed dziećmi; niczego nie wymagaj, wszystko porządkuj, tak jak ich zabawki po skończonej zabawie; nie miej swojego ideału dziecka, do którego je będziesz podciągać; nie chciej ich mieć takimi, jak sobie wyimaginowałaś- patrz, co z gleby rośnie; nie obciążaj ich sprawami starszych; niech mają prawo do dzieciństwa”.
Prowadzący 3 (podchodzi z walizką):
Teraz przechodzimy do autorów, których jeszcze nie poznajemy dokładnie. Ich dzieła cierpliwie poczekają, aż przybędzie nam lat, co nie znaczy, że nic nam dziś ze swojej twórczości nie przekażą. Wsłuchajcie się w mądre i naprawdę wnikliwe przemyślenia Witolda Gombrowicza:
„Czyż nie jest tak, że każdy jest po trosze artystą? Nie jestże prawdą, że ludzkość tworzy sztukę nie tylko na papierze lub na płótnie, ale w każdym momencie życia codziennego – i gdy dziewczę wpina kwiat we włosy, gdy w rozmowie wypsnie się wam żarcik, gdy roztapiamy się w zmierzchowej gamie światłocienia, czymże to wszystko jest, jeśli nie praktykowaniem sztuki?”.
To fragment powieści Ferdydurke.
Prowadzący 4:
Pewnie często o to pyta sam siebie każdy z nas: „Kim jestem?”. Posłuchajmy, co radzi nam pan Witold. Fragmenty Dziennika:
„Chcesz wiedzieć, kim jesteś? Nie pytaj. Działaj. Działanie cię określi i ustali. Z działania swojego się dowiesz. Ale działać musisz jako »ja«, jako jednostka, bo tylko własnych potrzeb, skłonności, namiętności, konieczności możesz być pewny. Tylko takie działanie jest bezpośrednie, jest prawdziwym wydobywaniem siebie z chaosu, autostwarzaniem. Reszta – czyż to nie recytowanie, wypełnianie schematów, tandeta, kicz?”.
Prowadzący 5 (podchodzi z ostatnią walizką):
A teraz przemyślenia Marka Hłaski:
„Życie nie jest koniecznością, ale jeśli już człowiek zdecydował się żyć, powinien żyć pięknie”. (pauza)
„Nie myśl o tym, że wszystko się kończy. Myśl, że wszystko się dopiero zaczyna. To, co powinno być życiem: spokój, wolność i cisza”. (pauza)
„Tylko młodzi ludzie są ciekawi. Człowiek naprawdę poznaje świat do któregoś tam wczesnego roku. Dalsza zabawa to powtarzanie cudzych doświadczeń”. (pauza)
Pamiętacie, zaczęliśmy od definicji miłości – wierszem Czesława Miłosza – i… myślą Marka Hłaski o miłości kończymy:
„Miłość nie jest prostą rzeczą, ale bez niej nie można żyć. Prawie wszystko na świecie da się wytłumaczyć miłością. To największy pomysł wszystkich czasów”.
Prowadzący 1:
Wszystkim życzymy cudownych spotkań z dziełami patronów roku 2024!
Występujący odchodzą bardzo wolno, ciągnąc/niosąc swoje bagaże (ci bez walizek, wychodząc, znoszą ze sceny te mniejsze torby, plecaki). W tle fragment piosenki Szymona Wydry Życie jak poemat (zwrotka i refren).
