CO MOŻNA KUPIĆ?

W projekcie rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków, form i trybu realizacji Priorytetu3 NPRCz jest zapis, że z dotacji NPRCz możliwy jest zakup „książek będących nowościami wydawniczymi i niebędących podręcznikami, w szczególności książek historycznych poświęconych historii Polski XX wieku, książek ukazujących wartość rodziny i życia człowieka oraz lektur szkolnych”. Ponieważ, jak pokazuje doświadczenie, konsultacje na temat NPRCz są traktowane przez MEiNjako formalność, można z dużym prawdopodobieństwem zakładać, że zapis ten zostanie utrzymany. W procesie legislacji określenie „w szczególności” nie oznacza zbioru zamkniętego. Nauczyciel bibliotekarz realizujący program powinien kierować się celem Priorytetu 3, którym jest „zakup nowości wydawniczych oraz elementów wyposażenia do bibliotek szkolnych i pedagogicznych”.Narzędziem służącym realizacji tego celu jest m.in. zakup książek. Operator Priorytetu 3, czyli minister edukacji) nie może tworzyć listy książek, którew ramach Priorytetu 3 będzie można kupić. Zadanie to należy do beneficjenta programu. Dlatego raczej nie należy oczekiwać, że w sprawozdaniach z realizacji Priorytetu 3 NPRCz pojawi się konieczność podawania tematyki zakupionych książek. W sprawozdaniach z edycji 2016-2020 NPRCz podawane były informacje ilościowe z wyodrębnieniem odsetka zakupionych lektur obowiązkowych. Z punktu widzenia NPRCz nie ma znaczenia forma wydania kupowanych pozycji. W ramach otrzymanego wsparcia finansowego szkoły mogą nabywać „książki, które ukazały się drukiem lub na innym nośniku (w tym książki obrazkowe, mówione i elektroniczne), które są dostępne na rynku księgarskim, niezależnie, czy jest to pierwsze wydanie, czy wznowienie”.

KSIĄŻKI HISTORYCZNE

Termin „książka historyczna” nie jest precyzyjny. Za książkę historyczną można uznać zarówno powieść czy reportaż z wątkiem historycznym, jak i literaturę naukową lub popularnonaukowądotyczącą historii. Trudno też byłoby ustalić, do jakiego stopnia powieść powinna być historyczna, by można ją było uznać za„książkę historyczną”. Czy wystarczy np. kontekst historyczny, który będzie tłem powieści, czy może muszą w powieści występować bohaterowie historyczni? Czy biografie są książkamihistorycznymi? Nie dajmy się zwariować! Zapis „książka historyczna” jest szeroki i bibliotekarz jest w stanie podciągnąć pod to sformułowanie wiele publikacji. Przykładowo książka Ale komputery. Megabajtowe historie cyfrowe jest „książką historyczną”: przedstawia bowiem rozwój technologii komputerowej na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Na rynku wydawniczym jest sporo interesujących, wartościowych „książek historycznych”, które swoją formą i treścią mają szansę zainteresować uczniówi które wolne są od patetycznej, ideologicznej narracji, jaka wy- brzmiewa w polityce rządowej. Oto przykłady:

realistyczny komiks Marzeny Sowy Marzi. Dzieci i ryby głosu nie mają prezentujący życie dziewczynki w komunistycznej Polsce – jest bez wątpienia książką historyczną. Autorka przedstawiła kilkaset pozbawionych patosu scen, np. gdy Marzi i jej towarzysze zjadają amerykańską pastę do zębów,tata głównej bohaterki krzyczy: „Mam gdzieś milicję i ich radary”, a dzieci przeganiane są z podwórka okrzykiem: „Gówniarze śmierdzące!”;
bardzo lubiana przez dzieci seria Strrraszna historia – jej autorzy nie przebierają w środkach i opisują brutalne, nieraz niemieszczące się w wyobrażeniach współczesnych Europejczyków zdarzenia z różnych kultur i cywilizacji w konwencji: pół żartem, pół serio;
fantastycznie wydana i dopracowana – ze smakiem i taktem – książka Iwony Wierzby dla starszej młodzieży Jak sobie poczynamy. Historia różnych koncepcjii antykoncepcji. Nie dla dzieci – przedstawia realia historyczne zmieniających się zwyczajów seksualnych w Europie i na świecie.

Na jakie książki inne tytuły historyczne warto postawić?

Lauren Wolk, Rok, w którym nauczyłam się kłamać – powieść o relacjach, spirali nienawiści i hejcie osadzona w czasach II wojny światowej. Książka dla wrażliwej, ambitnej młodzieży pokazująca, że czasem do eskalacji konfliktu dochodzi w zupełnie „normalnych” okolicznościach.
John Boyle, Chłopiec w pasiastej piżamie – bestsellerowa powieść o niezwykłej przyjaźnidwóch chłopców żyjących po przeciwnych stronach oświęcimskiego muru.
Wojciech Dutka, Czerń i purpura – bardzo dobra powieść historyczna oparta na prawdziwej historii więźniarki, Heleny Citronovej, i esesmana Franza Wunscha.
Heather Morris, Tatuażysta z Auschwitz – podobnie jak Chłopiec w pasiastej piżamie, chwytający za serca wojenny bestseller.
Katrzyna Ryrych, Mała wojna – opowieść o lwowskim nauczycielu muzyki pomagającym żydowskim dzieciom wydana w serii Wojny dorosłych – historie dzieci.
Joanna Papuzińska, Zbuntowane słowa – książka w bardzo przystępny sposób przybliżająca dzieciom czasy drugiego obiegui walki z cenzurą.
Małgorzata Strękowska-Zaremba, Królewskie życie królów – komiksowy poczet królów i władcówpolski; świetna, atrakcyjna wizualnie realizacja dla dzieci.
Anna Ciddor, Dwoje drzwi i dziewięcioro dzieci – książka przedstawiająca codzienną rzeczywistość, w jakiej funkcjonowałażydowska społeczność przed wojną w Polsce.
Chava Nissimov, Tajemnica Floriana – opowieść o chrześcijańskiej rodzinie ukrywającej żydowskie dziecko w czasach wojny i okupacji. Autorka uwzględnia perspektywę polskiegochłopca, który jest obarczony koniecznością zachowania tajemnicy.
David Roberts, Sufrażystki i sufrażetki – popularnonaukowa pozycja z nurtu herstories. Świetnie wydana i przedstawiająca drogi kobiet do uzyskania pełni praw.
Katarzyna Ryrych, Denim blue – książka o życiu w czasach PRL-u widzianym oczami nastoletniego, zbuntowanego chłopaka.
Marcin Przewoźniak, Puk, puk! Zastałem króla? – historia Polski na wesoło, ujęta w powieściową formę. Książka nagrodzona 27. Ogólnopolską Nagrodą Literacką im. Kornela Makuszyńskiego.
Maciej Siembieda, Gambit – dobra, trzymająca w napięciupowieść sensacyjna z elementami powieści historycznej.
Michał Leśniewski, Ale samoloty! Odlotowe historie lotnicze – publikacja popularnonaukowa pokazująca rozwój lotnictwa. Starannie i kunsztownie wydana.
Ewa Jałochowska, Historia sztuki dla dzieci i rodziców. Rozmowy z Kajtkiem – kolejna bardzo przystępna pozycja popularyzatorska: tym razem w nietypowej formie luźnych rozmów mamy, badaczki kultury, z synem.
No to gramy! Muzyczna awantura od Little Richarda do Björk – świetnie zilustrowana graficznie przekrojowa publikacja prezentująca historię muzyki, jej rozmaite style, twórców i niezapomnianearanżacje
Sławomir Koper, Tymoteusz Pawłowski, Korepetycje z niepodległości – ciekawe, opisane nienaukowym językiem przyczyny i przebieg rozbiorów Polski. Co ciekawe, autorzy konfrontują je z powszechną wiedzą Polaków na temat odzyskania niepodległości.
Elżbieta Zubrzycka, Nie poddawaj się – nietypowe połączenie poradnika psychologicznego z historią szwedzkiego potopu. Autorka buduje wiarę młodego czytelnika w to, że nie ma rzeczy niemożliwych.
Beata de Robien, Przekleństwo Swietłany. Historia córki Stalina – wyjątkowo ciekawa, wciągająca biografia niepokornej dziewczyny żyjącej w cieniu potężnego dyktatora.
Jakub Ćwiek, Zawisza Czarny – mocna, wartka powieściowa seria poświęcona polskiemu rycerstwu w XV w.

KSIĄŻKI „UKAZUJĄCE WARTOŚĆ RODZINY I ŻYCIA CZŁOWIEKA”

Podobnie jak w przypadku „książek historycznych”, również tę kategorię trudno byłoby zdefiniować. Wiele (jeśli nie większość) powieści dla starszych oraz książek dla młodszych dzieci w dużym stopniu ukazuje wartość rodziny i życia człowieka. Są też dostępne dobrze wydane picturebooki, które pokazują znaczenie relacji rodzinnych w życiu dzieci, oraz mądre, wartościowe i ciekaweksiążki dla młodzieży, ukazujące nierzadko trudne sytuacje w życiu młodych ludzi oraz wsparcie, jakiego doświadczyli ze stronybliskich. Poniższy przegląd będzie wyborem właśnie takich tytułów – książek neutralnych światopoglądowo, nieskrajnych, niepropagandowych. Uważny młody czytelnik będzie w stanie wynieść z nich te najważniejsze lekcje.

1. Picturebooki dla młodszych dzieci

Wzruszające

Agnès De Lestrade, Jak oswoić Rysia? – urocza książeczka przedstawiająca historię dwojga ludzi, w których domu z dniana dzień zamieszkuje niesforny Ryś. Choć Ryś nie jest zwierzakiem, ale małym chłopcem, to skala zniszczeń, jakich dokonuje w domu, jest potężna. Autorka wzrusza, opowiada o sile rodzicielskiej miłości i o budowaniu więzi pomiędzy kochającymisię ludźmi.

Sam McBratney, Nawet nie wiesz, jak bardzo cię kocham – opowieść o dwóch przekomarzającychsię ze sobą królikach. Mama królik opowiada dziecku o swojej miłości za pomocą odniesień do otaczającej ją przyrody. Paralelna konstrukcja, prostota historii i sympatyczne ilustracje spodobają się dzieciom.
Emily Winfield Martin, Kiedy na ciebie patrzę – książka napisana jest w formie monologuopiekuna skierowanego bezpośrednio do dziecka. Jej przekaz, ciepły, zapewniający małego czytelnika o rodzicielskiej miłości, wzbudza bardzo pozytywne emocje.

Jo Witek, Christine Roussey, Puk, puk, jest tam kto? W brzuchu naszej mamy – książka z odsłanianymi okienkami napisana w narracji pierwszoosobowej. Główną bohaterką jest dziewczynkaczekająca na narodziny siostry. Narratorka obserwuje, jak brzuch mamy się powiększa, i opowiada o towarzyszących jej odczuciach. Estetyczna i wyjątkowo atrakcyjna dla dzieci książka prolife.
Zabawne

Małgorzata Swędrowska, Moja mama, mój tata – bardzo estetycznie wydany picturebook, który można czytać z dziećmina kilkanaście sposobów. Koncepcja książki jest oparta na zestawieniach oraz na żartach językowych trafiających w gust dorosłych czytelników.W każdym porównaniu dwóch rysunków istnieje drugie dno: autorka picturebooka żartuje, a przy tym wskazuje na baczne spojrzenie, jakim dzieci obdarzają najbliższych.

Dominika Gałka, Sklepik z babciami – książka o sile dialogu międzypokoleniowego.Główny bohater, kilkunastoletni Wojtek, poznaje staruszki, z którymi zaczyna spędzać wolny czas. Zarówno młodzi, jak i starsi ludzie w tej powieści są otwarci na aktywne słuchanie i swoje potrzeby, a jednocześnie wzajemnie zarażają się pasjami.

Madlena Szeliga, Rodzina sztućców – zbiór opowiadań o przezabawnym tytułowym klanie. Bohaterowie mieszkają w szufladzie babci Eleanory. Każdy członek rodziny – dziadek nóż ze zbyt ciętym językiem, mama łyżka, którą cechują „kobiece okrągłe kształty”; tata widelec z potężną szczęką, córka łyżeczka i syn widelczyk – ma swój własny niepowtarzalny styl bycia, który niejednokrotnie doprowadza do zwariowanych perypetii.
Przygodowe

Reeli Reinaus, Żona dla taty! – książka pokazująca różneoblicza patchworkowych rodzin. Kaisa, rezolutna nastolatka, poszukuje partnerki dla swojego taty. Dzięki swataniu ojca główna bohaterka lepiej poznaje własnego rodzica, jakrównież sama nawiązuje relacje rówieśnicze.

David Walliams, Wielka ucieczka dziadka – życie rodzinne głównego bohatera, kilkunastoletniego Jacka, jest skomplikowane: sytuacja materialna rodziny nie wygląda najlepiej,a dziadkowi chłopca – byłemu żołnierzowi – doskwiera starcza demencja. Rodzice planują oddać seniora do domu opieki… Szybko się okazuje, że chłopiec zrobi dla dziadka wszystko. Powieść z wartką akcją, w której wzruszenie przeplata się z dobrym humorem.

2. Książki dla nastolatków ukazujące trudne sytuacje w życiu młodych ludzi oraz wsparcie, jakiego doświadczyli właśnie ze strony rodziny

Anna Sakowicz, Listy do A. Mieszka z nami Alzheimer – powieść poruszająca temat tytułowej choroby. Autorka prezentujecałe spektrum drastycznieróżnych reakcji na chorobę bohaterów. Smutna, obowiązkowa pozycja dla każdego czytelnika, który próbuje się zmierzyć z tematyką choroby i odchodzenia członków rodziny.
Brigitte Vaillancourt, Przypływy – powieść o siedemnastoletniej Capucine, która z dnia na dzień odkrywa skrywane rodzinne tajemnice. Podejmuje wątkiadopcji, dojrzewania i trudnych relacji rodzinnych. Napisana i przetłumaczona w staranny sposób, z zastosowaniem motywów akwatycznych, dla mądrych, wrażliwych czytelników.
Michelle Cuevas, Jak hodować i karmić domową czarną dziurę– bohaterką opowieści jest Stella Rodriguez, która próbuje się oswoić ze stratą ojca. Dziewczyna jest zafascynowana tematykąkosmosu i czarnej dziury. Ta ostatnia przypomina narratorce wszystkie chwile, które chciałaby wyprzeć z pamięci… Sposób, w jaki autorka rozwijametaforykę czarnej dziury, zachwyca: Cuevas nie buduje przybijającej historii przeżywania żałoby, ale nieustannie balansuje na granicy śmiechu i wzruszenia, oswajając temat śmierci rodzica w możliwie najbardziej łagodny sposób.
David Sheff / Nic Sheff, Mój piękny syn / Na głodzie – dwie autobiograficzne powieści wywierające na odbiorcy przejmujące wrażenie. Autorem pierwszej jest ojciec narkomana, drugiej – jego wychodzący z nałogu syn. Zdesperowany rodzic chwyta się wszelkich rozwiązań, aby wyciągnąć dziecko z zaklętego kręgu narkotyków… Dla młodych ludzi niebojących się silnych emocji oraz lubiących biografie tudzież literaturę faktu.
Marie-Aude Murai, Bystrzak – powieść o nastolatku imieniem Kleber oraz jego niepełnosprawnym intelektualnie bracie, nazywanym przekornie Bystrzakiem, którzy próbują prowadzić normalne życie. Nieustannie spotykają się ze społecznym ostracyzmem. Poruszająca,dopracowana literacko, mądra i życiowa powieść o tym, co w życiu najważniejsze.
John Boyne, Zostań, a potem walcz – historia pięcioletniego Alfiego, którego ojciec w 1914 r. zaciąga się do armii Wielkiej Brytanii. Po okresie wojennej zawieruchy chłopiec postanawia zrobić wszystko, aby sprowadzić rodzicado domu… Ciekawa powieść historyczna, która podejmuje temat zespołu stresu pourazowego i radzenia sobie z wojennymi traumami – autor kreśli historię, uwzględniając perspektywę kilkuletniego dziecka.
Anna Onichimowska, Oddam żonę w dobre ręce – zabawna, lekka i ciepła powieść komediowa o włoskiej rodzinie. Gdy dziewięćdziesięciodwuletnie bliźniaczki, Anna i Simona, organizują dla swoich krewnych spotkanie urodzinowe, każdy członek rodziny oczekujenadchodzącej katastrofy… Bohaterom Onichimowskiej nie brakuje młodzieńczej siły, entuzjazmu i pasji – czerpią z życiapełnymi garściami w myśl zasady: kto się czubi, ten się lubi.
Jessie Burton, Marzycielki – ponadczasowa baśń literacka adresowana do dorosłych odbiorców (i moim zdaniem również do starszej młodzieży). Tytułowe bohaterki to 12 księżniczek zamkniętych przez ojca w pałacu– w trosce o ich bezpieczeństwo…Obfitująca w symbole, opowiadająca o potędze siostrzanej miłości, wykorzystująca dobrze znane magiczne motywy, jednocześnie opowiada o dążeniu do wolności.
Magdalena Majcher, Wszystkie pory uczuć. Lato – nieskomplikowana powieść obyczajowa, której główna bohaterka nie potrafi się cieszyć z upragnionegomacierzyństwa i cierpi na depresję poporodową. Autorka podejmuje ważne wątki presji oraz konfrontacji oczekiwań z rzeczywistością.

LEKTURY

Biorąc pod uwagę, że niemal równolegle z projektem rozporządzeniao NPRCz ukazały się propozycje zmian w liście lektur, może się okazać, że niektóre biblioteki będą chciały się doposażyć w brakujące tytuły. Do listy pozycji obowiązkowych nie dodano co prawda żadnych pozycji, ale już wzbogacono o kilka książek listę pozycji uzupełniających każdy etap edukacyjny. Już po pobieżnej lekturze zaproponowanych zmian widać, że są to przede wszystkim książki, których główne wątki tematyczne można zawęzić do dwóch: polskość i religia. Wśród zaproponowanych przez ministerstwo propozycji jest kilka książek interesujących dla dzieci i młodzieży i atrakcyjnie wydanych,nad których zakupem warto się zastanowić.

Klasy I-III

Dorota Gellner, Wścibscy – lekkie i zabawne utwory, które podobają się dzieciom, autorstwa jednej z najlepszych polskich współczesnych poetek dziecięcych.

Åsa Lind, Piaskowy wilk – książka ceniona od lat w środowisku bibliotekarzy i czytelników. Historia zmyślonego wilka i jego przyjaciółki jest pretekstem do wielu rozmów o samotności, relacjach rodzinnych i akceptacji.

Aleksandra i Daniel Mizielińscy, Którędy do Yellowstone? – duet autorsko-ilustratorski Mizielińskich od lat popularyzuje wiedzę naukową i podbija zagraniczne rynki wydawnicze. Ich książki (również ta) są starannie wydane – trzeba więc sięliczyć z wyższymi kosztami.

Julita Grodek, Mania, dziewczyna inna niż wszystkie. Opowieść o Marii Skłodowskiej-Curie –beletryzowana biografia dla dzieci i jedyny tak wyraźnie „kobiecy” akcent w zaproponowanych zmianach.
Klasy IV-VI

Jacek Podsiadło, Czerwona kartka dla Sprężyny – książka roku 2009 nagrodzona przez polską sekcję IBBY, poświęcona niemal w całości piłce nożnej i przygodom Daniela, który jest właśnie zapalonym piłkarzem.

Emilia Kiereś, Rzeka – córka Małgorzaty Musierowicz już od kilku lat pisze i wydaje powieści inspirowane wątkami wywodzącymi się z romantyzmu i Słowiańszczyzny. Rzeka jest baśniowa, oniryczna i tajemnicza, ale przede wszystkim ciekawadla młodych czytelników i inna od tego, co dotychczas czytali. Byłaby to pierwsza lektura uzupełniająca, którą można zakwalifikować do nurtu polskiego fantasy.
Klasy VII-VIII

Nicolas Sparks, Jesienna miłość– propozycja w pewnym sensie zaskakująca: jest to bowiem bestseller zaliczany od lat do literatury romansowej/obyczajowej. Warto go rozważyć, ponieważ to książka, która może zainteresować młodzież tematyką (rodzącej się miłości niepokornego chłopaka dośmiertelnie chorej córki pastora), odrobinę przypominająca uwielbianą przez młodzież powieść Gwiazd naszych wina. Byłaby to najbardziej „strawna” książka w kl. VII-VIII (na ogół uczniowie z tych klas czytają m.in. Pana Tadeusza, Balladynę, Syzyfowe prace czy Quo vadis).Trzeba jednak pamiętać, że nie jest to pozycja, która zasługuje na miano arcydzieła literackiego i ministerstwo proponuje ją najpewniej dlatego, że główny bohater książki pod wpływem miłości do Jamie przechodzi radykalną przemianę, nawraca się i zmienia swoje życie.
Szkoły ponadpodstawowe

Karl Jaspers, Idea uniwersytetu – jedna z niewielu książek, które mogą mieć realny wpływ na to, jak uczniowie myślący o rozpoczęciu studiów będą postrzegać swoje przyszłe uczelnie, ich kulturę organizacyjną oraz etos akademicki. Jaspers obnaża również słabości systemu edukacji wyższej.

Keith Houston, Książka. Najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski– autor, specjalista w dziedzinie typografii, z pasją przedstawia historię papieru i rozwoju drukarstwa, zwraca uwagę czytelnikówna typografię, a przy okazji skutecznie przekonuje odbiorców, że warto czytać.

CO WARTO KUPIĆ?

Bibliotekarz pracujący w szkole zmuszony jest do znalezienia złotegośrodka przy wyborze tytułów, które zainteresują czytelnika, ale nie niosą za sobą dużej wartości literackiej czy graficznej (np. książki dotyczące Minecrafta). Dzieci – zwłaszcza te młodsze – chcą czytać o przygodach ulubionych bohaterów z bajek: Scoobiego-Doo, Psiego Patrolu, Świnki Peppy – i w bibliotece szkolnej powinny się znaleźć takie tytuły, bo to one są najbardziej chodliwym towarem. Znający rynek wydawniczy bibliotekarz wie jednak, że są książki dla dzieci i młodzieży, w których kryją sięznacznie bogatsze treści. Poniżej prezentuję kilkadziesiąt tytułów, które warto spróbować kupić w ramach nowej edycji NPRCz – wraz z szacunkowymi cenami (katalogowymi, podanymi na stronach wydawnictw) oraz krótkim uzasadnieniem, dlaczego warto po nie sięgnąć, komu warto je zaproponować i jak bibliotekarz może je twórczo wykorzystać. Tytuły te uwzględniają różne gatunki oraz grupy odbiorców – są tu powieści young adult, herstories, literatura faktu, powieści sensacyjne, romanse. Książki zostały wydane lub wznowione w latach 2018-2021. Każda z nich ma w sobie coś – ładną grafikę, ciekawą konwencję czy wciągającą narrację. W rękach bibliotekarza może jedynie zyskać na wartości. Podział na literaturę dziecięcą i młodzieżową jest umowny – nic nie stoi na przeszkodzie, aby np. komiks Rok 1984 został zakupiony dla starszych klas uczniów szkoły podstawowej.

Dla dzieci
Autor, tytuł (wydawca), przybliżona cena	Uzasadnienie
Warto wykorzystać w pracy z dziećmi
M. Broda, Jesteś kimś wyjątkowym. Relaksacje dla dzieci (Mamania), 31 zł	pomocna w biblioterapii zgodna z koncepcją self-regulation
M. Yousafzai, Malala i jej czarodziejski ołówek (Tekturka), 24 zł	świetna do biblioterapeutycznej lekcji poświęconej krajom rozwijającym się ukazane znaczenie dążenia do realizacji marzeń
Książki duetu M. Widmark, E. Dziubak, np. Długa wędrówka, Tyczka w krainie szczęścia (różni wydawcy), 31 zł	przepiękne picturebooki poruszone ważne treści
G. Callac, Celestynka. Gwiazda na nocnym niebie (Tekturka), 30 zł	przepiękne wydanie warto wykorzystać przy okazji lekcji nawiązujących do baśni H.C. Andersena
G. Lo Monaco, Ooodjazd (Dwie Siostry), 70 zł	zjawiskowy pop-up historia kolejnictwa w pigułce rozłożony robi na dzieciach imponujące wrażenie
T. Schramp, Rośnij w górę (Mamania), 31 zł	książka leporello – hamonijka rozłożona robi na dzieciach imponujące wrażenie doskonała do warsztatów tworzenia własnej leporello
O. Jeffers, S. Winsto, Jestem dzieckiem książek (Tekturka), 30 zł	gratka dla bibliofili picturebook złożony z obrazków przedstawiających książkowe metafory na ilustracjach przedstawiono obiekty złożone z setek literackich cytatów
M. Matoso, I. Minhos Martins, Czas czarodziej (Babaryba), 20 zł	okazja do biblioterapeutycznej rozmowy o czasie zabawna, lekka, ale i wzruszająca
Przetłumaczone na gwarę wielkopolską/ śląską tytuły opublikowane przez wydawnictwo Media Rodzina, np. Książę Szaranek, Niedźwiodek Puch, 20zł	doskonałe do lekcji poświęconej regionowi
M. Matoso, I. Minhos Martins, Dokąd idziemy, kiedy znikamy (Kinderkulka), 35 zł	daje okazję do przeprowadzenia biblioterapeutycznych zajęć poświęconych odchodzeniu
I. Minhos Martins, Y. Kono, Sto nasionek, które pofrunęły (Kindekulka), 35 zł	okazja do przeprowadzenia biblioterapeutycznych zajęć poświęconych oczekiwaniu
M.G. Baron, Dinozaury do A do Z (Kropka), 35 zł	świetne kompendium wiedzy o dinozaurach nowatorska szata graficzna
L. Bormans, S. Van Doninck, Szczęście. Opowiadanie dla dzieci (Papilon), 50 zł	krótkie biblioterapeutyczne opowieści, idealne na nieplanowaną lekcję każde opowiadanie wzbogacono dodatkowymi gotowymi pytaniami, które można zadać dzieciom, oraz twórczymi zadaniami
S. Gillingham, Alpha, Bravo, Charlie. O kodach na morzu (Egmont), 35 zł	bardzo inspirująca publikacja, zachęcająca dzieci do zainteresowania się światem morskiej żeglugi świetnie wydana
F. Dutheil, Rasizm i nietolerancja. Nie! (Muchomor), 29 zł	mądra, wartościowa książka o prostym przekazie, jasno przeciwstawiającym się rasistowskim postawom
D. Cali, Top Car, (Kinderkulka), 35 zł	książka poruszająca temat konsumpcjonizmu i materializmu skłania do przemyśleń nawet dorosłego odbiorcę
R. Bonilla, Najwyższa na świecie wieża z książek (Publicat), 35 zł	krótkie opowiadanie z bardzo ładnymi ilustracjami oparte na motywie czytania, które uskrzydla na podstawie książki można zorganizować wiele aktywności czytelniczych, np. budowanie tytułowej wieży czy stworzenie „wieży” najlepszych czytelników
Różni autorzy, Kociołek opowieści. Poczytaj ze mną (Egmont), 35 zł	książka z ciekawego zbioru historii wydawanych w cyklu Poczytaj ze mną (bibliotekarze na ogół znają Egmontowską serię Czytam sobie) każde opowiadanie przybliża czytelnikowi cechy charakterystyczne innego gatunku literackiego (dziecko, czytając, w praktyce poznaje, czym są np. reportaż, pamiętnik, baśń)
H. Cap, R. Martin, R. Vigourt, Czyj to szkielet? (Mamania), 47 zł	odsłanialne obrazki ciekawe zagadki efektowne wydanie
A. Stewart, Everest. Edmund Hillary i Tenzing Norgay. Niesamowita historia (Wilga), 32 zł	ukazane znaczenie dążenia do realizacji marzeń ciekawy sposób prezentacji historii alpinizmu
N. Kucharska, Zwierzęta, które zniknęły. Atlas stworzeń wymarłych (Nasza Księgarnia), 45 zł	wielkoformatowy album dla małych fanów paleontologii szerokie, uwzględniające kontekst kulturowy spojrzenie autorki
Różni autorzy, Ziemia, żywa planeta (Tatarak), 62 zł	świetne, pięknie zilustrowane kompendium historii Ziemi od jej powstania do pojawienia się gatunku ludzkiego
K. Bradley, To pestka! (Kropka), 45 zł	wyjątkowa pozycja o ogrodnictwie dla dzieci inspirująca do praktycznych warsztatów
A. Woolmer, Małe rączki w kuchni. Książka nie tylko kucharska (Mamania), 40 zł	proste przepisy, które dziecko może wykonać samodzielnie czytelniczy pewniak: niemal każde dziecko, które widzi ten tytuł w bibliotece, decyduje się po niego sięgnąć
Julia Donaldson, Gruffalo (Tekturka), 25 zł	krótka wierszowana opowieść w świetnym tłumaczeniu M. Rusinka najlepszy dowód na to, że warto sięgać po wiersz w pracy z dziećmi
P. Wechterowicz, Baśń o zaczytanym Niedźwiedziu i o Króliku, który spadł z nieba (Kinderkulka), 45 zł	klimatyczna, poważna, melancholijna, baśniowa opowieść, którą warto wykorzystać, aby zaaranżować niesztampowy Dzień Pluszowego Misia ukazana wielka wartość umiejętności czytania
S. Herrmann, Wilczki (Media Rodzina), 25 zł	prosta, ale wartościowa historia do wykorzystania z uczniami zerówki uwrażliwia na piękno przyrody imponująca grafika J. Wilkonia
J. Broom, K.S. Williams, Ogrody natury (Adamada), 60 zł	wielkoformatowy album wielobarwne, żywe grafiki ukazujące różnorodność świata fauny i flory
I. Kalniņa, Podano do stołu. Savoir- -vivre dla dzieci (Adamada), 40 zł	bardzo dobry materiał do przeprowadzenia lekcji dotyczącej savoir-vivre’u
E. Guibert, seria Ariol (Adamada), 20-40 zł	świetny komiks na sam początek przygody z tym gatunkiem dla dzieci w różnym wieku
B. Kołomycka, seria Malutki lisek i wielki dzik (Egmont), 20 zł	seria nagrodzona w Konkursie im. J. Christy piękne grafiki, wartościowy przekaz
E. Pałasz, Dobra robota. Ceramik, opiekunka fok i inne ciekawe zawody (Adamada), 40 zł	dobry materiał do lekcji bibliotecznej poświęconej zawodom sylwetki przedstawicieli nietypowych profesji
A.C. Vestly, seria 8 + 2 (Dwie Siostry), 32 zł	zabawna rodzinna ciepła powieść o perypetiach nieschematycznej rodziny
seria Mistrzowie Ilustracji (Dwie Siostry), 26-36 zł	wznowienia klasyki polskiej i światowej – starannie wydane, wyłuskujące perełki literatury dziecięcej i młodzieżowej
Książki aktywizujące czytelnika
M. Handford, seria Gdzie jest Wally? (Mamania), 31 zł	wyszukiwanki z kultowym bohaterem warto wykorzystać podczas zajęć świetlicowych z małą grupą
K. Hiro, M. Chihiro, seria Detektyw Pierre w labiryncie (Nasza Księgarnia), 31 zł	warto wykorzystać podczas zajęć świetlicowych z małą grupą wyszukiwanki dobre do grywalizacji
R.S. Berner, Rok na ulicy Czereśniowej (Dwie Siostry), 80 zł	książka bez słów zawiera pięć części warto ją wykorzystać, pracując z uczniami – dzieci na każdej stronie śledzą przygody bohaterów
A. Bestard, Co kryje las? (Tatarak), 52 zł	książka z wykorzystaniem gadżetu: swoistej lupy z trzema kolorowymi „szkiełkami” – dziecko, przykładając poszczególne kolory „szkiełka”, widzi różne obrazki
K. Smith, Wykończ tę książkę. Jak zakumplować się z książką z obrazkami (Kropka), 40 zł	każda strona książki zachęca dziecko do podjęcia działania czytelnik występuje w roli aktywnego uczestnika
A. i D. Mizielińscy, Pora na potwora (Dwie Siostry), 22 zł	złożona z obrazków podzielonych na trzy części: tułów, głowa, nogi poszczególne części ciała „potworów” można ze sobą mieszać, układając rozmaite kombinacje
DLA MŁODZIEŻY
A. Mayrock, Przemoc. Podręcznik przetrwania dla nastolatków (Mamania), 28 zł	w bibliotekach szkolnych rzadko występuje literatura poradnikowa, a warto mieć przynajmniej jedną taką pozycję
J. von Holleben, A. Helms, Czy naprawdę wszyscy tak mają? Najlepsze odpowiedzi na pytania o dorastanie (Mamania), 32 zł	mądrze opracowana publikacja, która niesie odpowiedzi na pytania, jakie naprawdę nurtują młodzież
R. Ogle, Free lunch. Darmowy obiad (Mamania), 28 zł	fantastyczna powieść autobiograficzna, która otwiera oczy czytelników na realny problem społecznych patologii
K.M. Hargrave, Wyspa na końcu świata (Wydawnictwo Literackie), 23 zł	metaforyczna historia pokazująca, jak sztucznie wprowadzane podziały mogą zrujnować jedność grupy
G. Korman, Nienauczalni (Wydawnictwo Literackie), 18 zł	doskonała powieść o nierównościach w systemie nauczania i ich niwelowaniu jednoznaczne przesłanie tej historii: nie ma dzieci „nienauczalnych”
M. L’Engle, Pułapka czasu (Mamania), 32 zł	bardzo dobry komiks science-fiction dla młodzieży, a przy okazji adaptacja bestsellerowej powieści
C. Kidd, Start. Design dla nastolatków i nie tylko (Mamania), 42 zł	poradnik projektowania graficznego, który uwrażliwia odbiorców na otaczającą ich rzeczywistość
M. Cuevas, Jak hodować i karmić domową czarną dziurę? (Nasza Księgarnia), 29 zł	świetna powieść ucząca radzenia sobie ze stratą i przepracowywania żałoby
J. Mikołajewski, Kuferek Mickiewicza (Muchomor), 35 zł	bardzo dobre opracowanie twórczości i biografii A. Mickiewicza napisana przystępnym dla młodzieży językiem świetnie wydana
M. Jeleńska, Archistoria. Opowieść o architekturze (Muchomor), 49 zł	pozycja popularnonaukowa poświęcona architekturze fenomenalne ilustracje
D.J. Siegel, Psychowzroczność (Mamania), 32 zł	popularnonaukowa propozycja z zakresu psychologii, która z pewnością zainteresuje przyszłych studentów nauk społecznych
G. Orwell, F. Nesti, Rok 1984 (Jaguar), 42 zł	graficzna perełka komiksowa – ilustrator jeszcze bardziej spotęgował wrażenia, których odbiorca doświadcza, czytając klasykę Orwella
książki E. Ainsworth, np. Strata (Zielona Sowa), 25 zł	powieści dla nastolatek z problemami, związanymi z samoakceptacją czy toksycznymi relacjami
B. Janiszewski, M. Skorwider, seria To, o czym dorośli ci nie mówią (Publicat), 50 zł	popularnonaukowe kompendia wiedzy dotyczącej polityki, ekonomii czy ekologii świetnie wydane i zabawne
K. Mochi, Dzieci z Hamamatsu (Tatarak), 49 zł	ukazana Japonia oczami Europejczyków – zwyczaje jej mieszkańców, codzienne funkcjonowanie
E. Kiereś, A. Mickiewicz, Ballady i romanse (Egmont), 45 zł	w niebywale przystępny sposób odsłania przed nastoletnimi czytelnikami sekrety powstania Mickiewiczowskich Ballad pięknie wydana
M.A. Bennet, Bezludna wyspa (Media Rodzina), 35 zł	współczesna robinsonada w formie thrillera dla młodzieży
M. Lunde, Śnieżna siostra (Wydawnictwo Literackie), 35 zł	poruszająca świąteczna historia dla starszych dzieci
H. Roš, M. Farinella, Neurokomiks (Marginesy), 28 zł	świetny popularonaukowy komiks pokazujący struktury i sposób funkcjonowania mózgu
A. Watson, Trasa promocyjna (Maginesy), 30 zł	komiks dla uczniów szkół ponadpodstawowych i dorosłych utrzymany w kafkowskim stylu
I. Chmielewska, picturebooki, np. Dwoje ludzi (Media Rodzina), 26 zł	picturebooki dla młodzieży poruszone wątki samotności, odchodzenia, miłości
A. Sakowicz, Listy do A. Mieszka z nami Alzheimer (Poradnia K), 18 zł	poruszająca historia starszej osoby, która zachorowała na alzheimera, i jej kilkuletniej wnuczki
B. Sortland, T. Parvela, seria Kepler62 (Widnokrąg), 32 zł	kosmiczne fantasy łączące astronautykę, gry komputerowe i ustrój totalitarny
J. Townsend, seria Nevermoor (Media Rodzina), 36 zł	powieściowe uniwersum na miarę Harry’ego Pottera
G. Zullo, Moje maleństwo (Wytwórnia), 35 zł	przepiękny picturebook poruszający wątek miłości matki i dziecka
K. Marsh, Chłopiec znikąd (Widnokrąg), 44 zł	powieść podejmująca temat współczesnych uchodźców
Baśnie perskie. Złoty ptak (Media Rodzina), 45 zł	kunsztownie wydane baśnie, po które z przyjemnością sięgną młodzież i dorośli
D. Bach, seria Cynamon, chłopaki i ja (Media Rodzina), 36 zł	trylogia dla młodszych nastolatków łącząca elementy powieści obyczajowej, przygodowej i fantasy
J. Djian, O. Legrand, seria Czwórka z Baker Street (Egmont), 28 zł	komiksowa adaptacja nawiązująca do przygód Sherlocka Holmesa
M. Marcela, seria Best Seler (Wydawnictwo Literackie), 28 zł	kryminał w wersji wege, czyli z warzywami w roli bohaterów świetny język, dużo gier słownych
A. Starobiniec, Wilcza nora (Dwie Siostry), 35 zł	kryminał osadzony w świecie zwierząt
M. Harrison, Szczypta magii (Wydawnictwo Literackie), 34 zł	piękna, ponadczasowa baśń o trzech siostrach utrzymana w konwencji sisterhood

JAK USTALAĆ LISTĘ KSIĄŻEK DO ZAKUPU?

Zapytaj nauczycieli

Planując zakupy w ramachNPRCz, warto zapytać o zdanie polonistów – ponieważ pracują z literaturą i dziećmi lub młodzieżą, bardzo dobrze znają preferencje swoich uczniów.
Warto również zajrzeć do podręczników języka polskiego. Znajdują się w nich bowiem nie tylko klasyczne teksty z kanonu literatury polskiej czy światowej, ale również fragmenty współczesnych tekstów, któremogą zainteresować odbiorców.
Warto również zerknąć na lekturowe serie i dokupić nowe części skarpetkowej serii (Justyna Bednarek), Detektywa Pozytywki (Grzegorz Kasdepke) czy cyklu z Cukierkiem (Waldemar Cichoń).

Zapytaj dzieci

Jeszcze bardziej wychodząc naprzeciw oczekiwaniom uczniów, warto przygotować ankietę (łatwą w wykonaniu chociażby w formularzu Google’a) i zapytać w niej uczniów o ulubione serie. Mogą się w takiej ankiecie znaleźć również pytania o to, czy dzieci lubią czytać, z jakichźródeł najczęściej korzystają, czy książki są dla nich interesujące, czy dzieci dobrze się czują w szkolnej bibliotece. Uzyskamy wtedy twarde deklaracje, które można z pożytkiem wykorzystać. Z podobną ankietą można się zwrócić również do rodziców czy nauczycieli – porównanie deklarowanego przezuczniów stanu czytelnictwa z sądami rodziców i nauczycieli może się okazać ciekawym eksperymentem.

Uwaga praktyczna: Warto zaznaczyć w tytule ankiety rozsyłanej do rodziców/nauczycieli/ dzieci przez dziennik elektroniczny, że będzie krótka, oraz podać konkretną datę, do której można ankietę przesłać – znacząco zwiększa się wówczas prawdopodobieństwo jej wypełnienia.

Inną formą może być przeprowadzenie książkowych wyborów czy stworzenie specjalnego pudełka, do którego uczniowie będą wrzucać listy wymarzonych tytułów.

Uwaga: Przeprowadzając podobną ankietę czy diagnozę w kl. I-II szkoły podstawowej, pamiętajmy, że dzieci na początku września dzieci nie będą potrafiły samodzielnie wypełnić ankiety. Najlepiejprzeprowadzić takie badanie w formie wywiadu grupowego.

ŹRÓDŁA INFORMACJI O DOBRYCH, POCZYTNYCH KSIĄŻKACH

Szkoły ponadpodstawowe

Gdzie szukać informacji o dobrych książkach? Miejsca, w których znajdziemy ambitną literaturę godną polecenia uczniom szkół ponadpodstawowych, to naturalnie strony związane z konkursami literackimi, takimi jak:

najważniejsza polska nagroda literacka: Nagroda Literacka Nike;
najważniejsza światowa nagroda literacka: Nagroda Nobla w dziedzinie literatury;
Paszporty „Polityki”.

Warto zerknąć na lokalne nagrody, takie jak:

Nagroda Literacka Gdynia;
Nagroda Literacka m.st. Warszawy;
Nagroda Literacka im. W. Gombrowicza.

Pamiętajmy o tym, że są to tytuły na ogół wymagające od czytelnika dużej erudycji – znacznie bardziej przyziemni są np. laureaci Nagrody Wielkiego Kalibru.

Szkoły podstawowe

Wybierając książki dla młodszych dzieci, pamiętajmy o corocznym konkursie „Ogólnopolska Nagroda Literacka im. Kornela Makuszyńskiego” organizowanym przez Galerię Książki w Oświęcimiu (popularne nagrody Koziołka) oraz o corocznych nominacjach polskiej sekcji IBBY.W przypadku obu typów szkółwarto zajrzeć również na:

plebiscyt blogerów książkowych „Lokomotywa” (https:// www.plebiscytlokomotywa.pl);
cykliczne rankingi ogranizowane przez portale Granice.pl i LubimyCzytać.pl;
top 100 Empiku (zakładka „Najczęściej kupowane książki”).

Wchodząc na strony hurtowni, trudno nie zauważyć zakładektypu „polecamy”, „ostatnio przeglądane”, „NPRCz” – pamiętajmy jednak, że marketing nie zawsze idzie w parze z jakością dobrej literatury.

Główne problemy, jakie zgłaszali bibliotekarze według przeprowadzonej przez „Bibliotekę w Szkole” ankiety na temat NPRCz:

za duża liczba książek do zakupu w zbyt krótkim czasie; brak pieniędzy rozłożonych na raty);
konieczność przygotowywania zapytań ofertowych, braki wybranych pozycji w księgarniach;
krótki czas na realizację akcji promujących czytelnictwo;
zmuszanie przez władze szkoły lub samorządu do zakupów w konkretnej księgarni.