Zagadnienie literatury fantastycznej dla młodzieży jest szeroko omawiane w literaturze przedmiotu. W niniejszym artykule chciałbym zasugerować cztery tytuły, które można zakupić w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa, a które mogą przyczynić się do zwiększenia liczby czytelników i wciągnąć młodzież w świat literackiej przygody.
Wybrane książki to tytuły z gatunku fantastyki naukowej (science fiction), historii alternatywnej, literatury postapokaliptycznej. Wybór podyktowany jest moimi osobistymi doświadczeniami czytelniczymi. Omówiona niżej Gra Endera sprawiła, że jako nastolatek zacząłem sięgać po książki z gatunku science fiction. Uznałem za pociągające i interesujące to, że autorzy wiele zagadnień i istotnych dla ludzi pytań — czy to w wymiarze egzystencjalnym, czy też bardziej przyziemnym — poruszają się w światach stworzonych w ich własnej wyobraźni. Tematyka poruszana w tych książkach często bywa kontrowersyjna, budzi wiele skrajnych emocji, ale — co istotne — skłania do dyskusji i otwiera pole do rozmów o problemach.
ORSON SCOTT CARD, GRA ENDERA
Książka wydana została w 1985 roku, zaś w Polsce na początku lat 90. ukazało się kilka jej wydań (w tłumaczeniu z angielskiego przez Piotra W. Cholewę). Gra Endera to historia młodego chłopca, którego przeznaczeniem jest uratowanie ludzkości. Brzemię to trudne, a dodatkowo Andrew Wiggin (zwany powszechnie Enderem) — na przeludnionej Ziemi, gdzie Rząd Światowy pozwala mieć maksymalnie dwójkę dzieci — urodził się jako trzeci. W wieku kilku lat ten genialny chłopiec został zabrany na Stację Kosmiczną, gdzie przeszedł szkolenie, aby móc zostać dowódcą floty ziemskich statków kosmicznych. Flota ta wyruszyła do walki z Robalami — obcą rasą, która niemalże zniszczyła ludzkość kilkanaście lat wcześniej. Orson Scott Card w sposób mistrzowski opisuje doświadczenia dziecka w starciu z maszyną wojenną i obowiązkami ponad miarę — musztrą, ciężkimi ćwiczeniami. Gra... to także historia o dorastaniu, przyjaźni a także byciu „innym”. I chociaż Ender ma zaledwie kilka lat, gdy go poznajemy, to przez to, że jest genialnym dzieckiem, odnosimy wrażenie, że historia dotyczy nastolatka. Zatem młodzi czytelnicy sięgający po ten tytuł nie będą czuć zbytniego dysonansu, a w szerszej perspektywie mogą identyfikować się z problemami głównego bohatera. Dodatkowym atutem przemawiającym za zainteresowaniem tym tytułem może być ekranizacja książki (z 2013 roku w reżyserii Gavina Hooda), uznana za film dynamiczny, ciekawy i nowoczesny.
Orson Scott Card, Gra Endera, Prószyński i S-ka 2013.
ANDRZEJ PILIPIUK, CYKL OKO JELENIA
Cykl siedmiu książek powstałych w latach 2008-2015. To dynamicznie napisana historia podróży w czasie, w której biorą udział współczesny nastolatek z Warszawy, nauczyciel informatyki oraz szlachcianka z polskiego dziewiętnastowiecznego dworku. Zostają oni przeniesieni do roku 1559 i na terenie Norwegii muszą wykonać zadanie zlecone im przez tajemniczą siłę z kosmosu. Wszystkie tomy napisane są zrozumiałym i bogatym językiem, cechują się świetnie poprowadzoną i wartką akcją, dlatego na pewno przykują uwagę młodych czytelników, którzy nie zatrzymają się na pierwszym tomie. Zwłaszcza że nastoletni bohater musi tu stawić czoła niełatwej rzeczywistości sprzed ponad kilkuset lat. Jest to zatem dobra lekcja historii i obyczajowości dawnych wieków.
Andrzej Pilipiuk, Oko jelenia, t. 1-7, Fabryka Słów 2008-2015.
ERNEST CLINE, PLAYER ONE
Książka ta, wydana w Polsce w 2018 roku, jest dystopijną i ponurą wizją przyszłości. Rok 2045 — świat nie jest przyjaznym miejscem, a jedynym ratunkiem dla ludzi, w tym głównego bohatera — nastolatka o imieniu Wade, jest wirtualny świat OASIS. OASIS zostało stworzone przez geniusza komputerowego, który udostępnił je ludzkości za darmo. Można tam robić co się chce, być kim się chce i żyć w dowolnie wybranym miejscu. W chwili śmierci właściciela OASIS wszyscy przebywający w wirtualnym świecie dostali wiadomość, że ten, kto zdobędzie Miedziany Klucz, otrzyma całą fortunę twórcy OASIS. Wade Watts większość życia spędził w OASIS i ma jeden cel: odnaleźć Miedziany Klucz i uratować OASIS przed zakusami chciwej korporacji. Player One cechuje się wartką akcją, pełną ciekawych nawiązań do popkultury. Przedstawioną tu mroczną, ale bardzo ciekawą wizję przyszłości Ziemi, przeniósł na filmowy ekran Steven Spielberg.
Ernest Cline, Player One, Wydawnictwo Feeria 2018.
SUZANNE COLLINS, TRYLOGIA IGRZYSKA ŚMIERCI
Trylogia Suzanne Collins to jeden z największych bestsellerów książkowych ostatnich lat, w Polsce ukazała się w 2013 roku. To ponura wizja przyszłości, w której 12 dystryktami zarządzają okrutne władze, zmuszające przedstawicieli tych dystryktów do udziału w Igrzyskach śmierci. Igrzyska to walka na śmierć i życie, a wygrany może być tylko jeden.
Główna bohaterka, Katniss Everdeen, to szesnastolatka, która poświęca się i zamiast młodszej siostry zgłasza się do udziału w walce. Książka to zapis jej przeżyć, przemyśleń i działań, w wyniku których bohaterka dołącza do ruchu oporu, mającego za cel obalić okrutny i autorytarny rząd.
Szybka akcja, ciekawa — choć niezbyt odkrywcza dla znawców gatunku — budowa dystopijnego świata, nastoletnia bohaterka, a także moralny i etyczny wydźwięk książki sprawiają, że warto jest polecić ją młodym czytelnikom. Cała trylogia cechuje się przyzwoitym poziomem i może być dobrym przyczynkiem do rozpoczęcia przygody z literaturą fantastyczną.
Cała trylogia autorstwa Suzanne Collins została zekranizowana i filmy te również cieszą się ogromną popularnością.
MARCIN SZCZYGIELSKI SERCE NEFTYDY
Serce Neftydy to space opera, napisana pomysłowo i z rozmachem, a przeznaczona zdecydowanie dla starszej młodzieży. Marcin Szczygielski — znany i uznany autor książek dla dzieci i młodzieży — zaserwował czytelnikowi mnogość pomysłów dotyczących przyszłości ludzkości i świata (modyfikacje genetyczne, ludzkość rozsiana po całym Układzie Słonecznym, wirtualna rzeczywistość). Sympatyczny główny bohater, który pragnie ocalić pamięć o swojej matce, wikła się w rozgrywkę, której korzenie sięgają setek lat wstecz. Poznajemy Ziemię z odległej przyszłości i towarzyszymy Effiemu w jego przygodach. Dynamicznej i wciągającej fabule towarzyszy niezwykły polot i humor. Autor w sposób naturalny i logiczny prowadzi czytelnika poprzez bardzo rozbudowany świat, nie stroniąc od tematów związanych z dojrzewaniem, miłością, etyką i moralnością. Zaletą książki jest również możliwość głębszego poznania mitologii starożytnych Egipcjan, do której odwołuje się autor, wpisując się tym samym w literackie trendy (vide Rick Riordan). Na końcu książki czytelnik znajdzie słowniczek bóstw i pojęć egipskiej mitologii. Serce Neftydy uzyskało tytuł Książki Roku 2017 dla młodzieży przyznawany przez Polską Sekcję IBBY.
PODSUMOWANIE
Literatura dla młodzieży z gatunku fantastyki naukowej obfituje w ogromną ilość ciekawego materiału. Wiele z tytułów — nieco zapomnianych — z powodzeniem można podsunąć dziś młodzieży i chciałbym Państwu polecić te klasyczne pozycje, a także pozycje nowe — mogące stać inspiracją do poszukiwań literackich.
Lista ciekawych blogów z fantastyką:
Stefa Psotnika (www.strefapsotnika.pl)
Blog o książkach dla dzieci i młodzieży poświęcony nowościom wydawniczym i klasyce dziecięcej literatury światowej.
Kroniki Nomady (www.kronikinomady.pl)
Blog poświęcony science fiction, fantasy i horrorom. Artykuły były częściowo publikowane w „Nowej Fantastyce”.
IMHO - Bardzo subiektywnie (www.bardzosubiektywnie.pl)
Blog z recenzjami poświęcony popkulturze: literaturze (głównie fantastycznej), filmom, serialom i anime.
Biblioteka Kruka (www.bibliotekakruka.pl)
Blog z recenzjami poświęcony literaturze, głównie science fiction, a także szeroko rozumianej klasyce i literaturze fantasy.
Gniazdo Światów (www.gniazdoswiatow.net)
Autorski blog z krótkimi i dłuższymi tekstami na temat m.in. komiksów i literatury fantastycznej.
Dowolnik (www.mcagnes.blogspot.com)
Blog z recenzjami poświęcony fantastyce, kryminałom i komiksom.
Klucz do wyobraźni (www.nieczytam.blogspot.com)
Blog poświęcony fantastyce pisany z perspektywy czytelniczki.
eFantastyka (www.efantastyka.pl)
Społecznościowy portal o fantastyce - w dziale „Biblioteka” znajdują się recenzje pisane przez różnych autorów.
