W Polsce w związku z Dniem Języka Ojczystego organizowane są różne kampanie społeczne, których celem jest podniesienie świadomości znaczenia języka polskiego i pokazanie jego bogactwa. W 2012 r. Narodowe Centrum Kultury i Rada Języka Polskiego rozpoczęły kampanię pod hasłem „Ojczysty – dodaj do ulubionych”. Celem kampanii „Język polski jest ą, ę”, do której włączyli się znani językoznawcy, dziennikarze, muzycy, rysownicy – m.in. Jerzy Bralczyk, Jacek Bryndal, Łukasz Zagrobelny i Henryk Sawka – jest obrona polskich liter, szczególnie znaków diakrytycznych, które Polacy bardzo często pomijają, pisząc e-maile czy SMS-y.

W naszej szkole Dzień Języka Ojczystego odbył się pod hasłem „Język polski jest ą, ę – merda ogonkami”. Na zajęcia w bibliotece zostały zaproszone klasy ze szkoły podstawowej i liceum.

Zadanie 1. Wykreślanka

Wszyscy uczniowie zaczynali od wykreślanki, w której należało odszukać nazwiska polskich językoznawców. W wersji dla młodszych uczniów, dla których na pewno było to zadanie trudne, zostały wyłożone książki napisane przez autorów, których nazwiska pojawiły się w wykreślance. Litery, które nie zostały skreślone, utworzyły hasło.

Następnie odbyła się krótka rozmowa na temat znaczenia i potrzeby używania znaków diakrytycznych zakończona wysłuchaniem legendy o poznańskich koziołkach, którą czyta bez typowych polskich znaków prof. Zbigniew Grochal (Język polski jest ą ę. Czyta prof. Zbigniew Grochal, https://youtu.be/DRytUtVmQ9k). Kolejne zadania dostosowano do wieku uczniów.

Zadanie 2. Prawda czy fałsz?

Każdy uczeń dostał dwie chorągiewki, czerwoną z napisem „fałsz” i zieloną z napisem „prawda”, które podnosił po wysłuchaniu pytania nauczyciela.

Przykładowe pytania dla uczniów starszych:

Polszczyzna wywodzi się z języka praindoeuropejskiego. P
„Day, ut ia pobrusa, a ti poziwai” to pierwsze zdanie zapisane w języku polskim. P
Pierwsze zdanie w języku polskim było zapisane w Psałterzu floriańskim. F (poprawna odpowiedź: w Księdze henrykowskiej)
Alfabet polski oparty jest na alfabecie greckim. F (poprawna odpowiedź: na alfabecie łacińskim)
W pięciu gminach w Brazylii język polski jest językiem urzędowym. P
Język polski jest językiem fleksyjnym. P
Koniugacja to odmiana przez przypadki. F (poprawna odpowiedź: to odmiana czasownika przez osoby, czasy i inne kategorie gramatyczne)
Pierwszy polski dramat nowożytny napisał Mikołaj Rej. F (poprawna odpowiedź: Jan Kochanowski – Odprawę posłów greckich)
W języku polskim nie występują homonimy. F (poprawna odpowiedź: występują, np. pokój, zamek)

Przykładowe pytania dla uczniów młodszych:

W języku polskim jest dziewięć samogłosek. F (poprawna odpowiedź: osiem – a, ą, e, ę, i, o, u, y)
W języku polskim występują trzy znaki diakrytyczne. P
W alfabecie polskim jest 10 dwuznaków. F (poprawna odpowiedź: siedem – ch, cz, dz, dź, dż, rz, sz)
„ U” i „ ó” to dwie różne głoski. F (poprawna odpowiedź: to jedna głoska zapisywana za pomocą dwóch różnych liter). Uwaga: Przy tym pytaniu warto napisać obie litery.
Język czeski i język słowacki należą do tej samej grupy co język polski. P
Mikołaj Rej powiedział: „Niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie kaczki, iż swój język mają”. F (poprawna odpowiedź: w oryginalnym cytacie jest mowa o gęsiach)
W wierszu Juliana Tuwima „abecadło z krzesła spadło”. F (poprawna odpowiedź: „abecadło z pieca spadło”)
W języku polskim są wyrazy, które inaczej piszemy, a tak samo mówimy. P
Żadne polskie słowo nie zaczyna się na „y”. P

Zadanie 3. Związki frazeologiczne

Zadanie dla uczniów starszych

Wypisz jak najwięcej związków frazeologicznych z wyrazem „język”. Przykładowe odpowiedzi:

Znaleźć z kimś wspólny język.
Trzymać język za zębami.
Ciągnąć kogoś za język.
Mówić, co ślina na język przyniesie.
Język kogoś świerzbi.
Wziąć kogoś na języki.
Zapomnieć języka w gębie.
Ugryźć się w język.
Zasięgnąć języka.
Zapomnieć języka w gębie.
Mieć długi język.
Język lata jak łopata.

Zadanie dla uczniów młodszych

Uczniowie młodsi wykonywali zadanie w grupach. Każda grupa losowała związek frazeologiczny, czytała go głośno innym i z pomocą nauczyciela wyjaśniała jego znaczenie oraz podawała użycie w zdaniu. Następnie należało przedstawić wylosowany frazeologizm w formie prac plastycznych, z których powstała wystawa.

Najwięcej emocji towarzyszyło wykonaniu zadania związanego z wyborem poprawnej formy wyrazów i frazeologizmów. W różnych miejscach szkoły zostały przyklejone kartki z dobrze i błędnie zapisanym frazeologizmem lub słowem (nie było błędów ortograficznych, jedynie językowe). Każda kartka była przygotowana tak, żeby można było łatwo odciąć błędną formę. Zadaniem uczniów było odnalezienie wszystkich 20 przykładów, wybranie i zapisanie poprawnej formy, a następnie przyniesienie odpowiedzi do biblioteki. Pod koniec dnia z korytarza zniknęły błędy (część kartki z błędną formą została odcięta), natomiast poprawne zapisy zostały na kolejny tydzień, żeby dobrze zapadły wszystkim w pamięć. Zabawa przy tym zadaniu była naprawdę emocjonująca, a uczniowie, którzy wykonali je najlepiej, otrzymali tytuł Mistrza Języka Polskiego i drobne nagrody.