Scenariusz jest odpowiedzią na problem dotyczący czytelnictwa dzieci i młodzieży oraz sytuację wypierania książek papierowych przez elektroniczne formy informacji.
Aby efektywnie zrealizować scenariusz, najlepiej uprzedzić uczniów o jego tematyce i poprosić o wybór ulubionej / nielubianej książki, a także skierowanie do najbliższych (rodziców, rodzeństwa) pytania o ulubione tytuły.

Przebieg zajęć

Wprowadzenie

Prowadzący przypomina uczniom, że tematem lekcji będą ulubione książki oraz takie, które nam się nie podobają. Wykazuje swoje zainteresowanie opiniami uczniów na temat obecnej popularności książek papierowych.

Ćwiczenie 1.

Dyskusja na temat czytelnictwa, pytania typu:

• Jak uważacie, czy obecnie dużo osób czyta książki?
• Kto w waszej rodzinie czyta najwięcej książek? Jakiego typu?
• Znacie kogoś, kto bardzo dużo czyta lub nie lubi czytać? Jaka to osoba? Co można o niej powiedzieć?
• Wolicie czytać książki papierowe czy wersje zapisane na komputerze, tablecie lub odsłuchiwane w formie audiobooków? Dlaczego?
• Czy uważacie, że biblioteki są potrzebne? Dlaczego?
• Po co ludzie czytają książki?

Odpowiedzi na ostatnie pytanie prowadzący zapisuje na flipcharcie, a w trakcie dalszych zajęć dopisuje kolejne punkty.

Prowadzący bierze czynny udział w dyskusji i po wypowiedziach uczniów lub w ich trakcie mówi o swoich przemyśleniach. Wspólnie z uczniami robi zestawienie cech i zachowań kojarzących się z osobą lubiącą / nielubiącą czytać książki, wypisując je w dwóch kolumnach na tablicy.

W podsumowaniu dyskusji zestawiamy korzyści wypływające z czytelnictwa. Najlepiej unikać wartościowania osób lubiących / nielubiących czytać książki, warto raczej skupić się na pokazaniu różnic między tymi grupami.

Ćwiczenie 2.

Prowadzący rozdaje małe karteczki i zapowiada ćwiczenie: „Jaką książką jestem?” Każdy uczeń, tak by nie widzieli siedzący obok, pisze tytuł swojej ulubionej książki. Nauczyciel zbiera kartki i losowo za pomocą taśmy klejącej lub agrafek przymocowuje je na plecach uczniów. Łączy pary. Każdy ma za zadanie zadawać pytania osobie ze swojej pary, by odgadnąć, jaki tytuł ma na kartce przyczepionej do swoich pleców. Można zadawać tylko pytania, na które odpowiedzią jest tak / nie.
Prowadzący pyta kolejne lub wybrane osoby, jaką książką były. Następnie zadaje pytanie: kto napisał daną kartkę i czy są inni uczniowie, którzy także podali ten tytuł.
Prowadzący pyta ucznia / uczniów o powody wyboru danej książki. Który z bohaterów budzi w nim najsilniejsze emocje? Jak można nazwać te emocje?
W podsumowaniu warto podkreślić, że rozmowa i poznawanie czytelniczych preferencji innych osób może być podstawą wzajemnego poznawania, budowania relacji i otwierania się na odmienne gusty i poglądy.

Ćwiczenie 3.

Prowadzący rozdaje uczniom kartki A5.

Prosi, by każdy zastanowił się, jakie cechy i zachowania są charakterystyczne dla ulubionego bohatera wybranej książki, i wypisał je na kartce.

Gdy wszyscy wypiszą cechy, poleca, by zastanowić się i podkreślić prostą linią te z nich, które są charakterystyczne także dla ucznia, a falistą linią te, których dany uczeń nie ma, ale uważa je za wartościowe.

Prowadzący prosi o przedstawienie cech posiadanych i pożądanych przez ucznia, które występują u bohatera, i pyta o budzące się refleksje, np. „co przychodzi wam na myśl po wykonaniu tego zadania?”

Podsumowując, warto wskazać, że analiza bohaterów książek skłania do refleksji nad sobą i istotnymi dla nas wartościami.

Ćwiczenie 4.

Prowadzący pyta kolejne lub wybrane osoby, jaka jest ulubiona książka mamy, taty, brata, siostry. Wraz z klasą zastanawia się, co na podstawie preferowanej literatury można o nich powiedzieć. Moderowanie tego fragmentu dyskusji nie jest łatwe, gdyż informacje dotyczące bliskich osób mogą budzić silne emocje. Jeżeli uczeń ma problemy z podaniem ulubionych książek kogoś z rodziny, można zapytać o ulubioną książkę kolegi, koleżanki.

Podsumowując, warto zaznaczyć, że znajomość preferencji czytelniczych może być cennym źródłem informacji o tych osobach, a także tematem wspólnych rozmów.

Ćwiczenie 5.

Prowadzący prosi uczniów, by opowiedzieli o książce, która nie przypadła im do gustu.

Tytuły są zapisywane na tablicy i tworzą tzw. czarną listę.

Nauczyciel pyta o powody nielubienia podanych książek, cechy bohaterów w nich występujących oraz o to, czy bohaterowie są w pewien sposób podobni do ucznia lub znajomych mu osób. Następnie zadaje pytanie, czy komuś podoba się jakaś pozycja z „czarnej listy”. W przypadku potwierdzenia prosi o szczegółowe uzasadnienie.
Prowadzący przypina lub przykleja na tablicy karteczki z wcześniej wypisanymi tytułami ulubionych książek, pomijając te, które się powtarzają. Pyta, czy ktoś z grupy nie lubi którejś z tych książek. Dlaczego? W podsumowaniu warto zestawić przyczyny, dla których są odrzucane niektóre pozycje: począwszy od liczby stron książki i trudnego języka poprzez brak zainteresowania po negatywne emocje, które budzi któryś z bohaterów, i wspomnienia własnych trudnych doświadczeń.

Ważne jest podkreślenie rozmaitości gustów czytelniczych, co jest związane z zainteresowaniami, identyfikacją z bohaterami o podobnych lub pożądanych cechach osobowości. Warto wskazać na wagę wyboru wynikającego z doświadczania podobnych życiowych sytuacji jak występujące w książce.

Ćwiczenie 6.

Prowadzący pyta, co zazwyczaj się dzieje, gdy rozmawiają ze sobą osoby o różnych gustach, np. jedna uważa daną książkę za wspaniałą, inna za zbyt długą i nieciekawą?
Przedstawia zasady zachowań asertywnych: racjonalną odpowiedzią na różnicę zdań jest ujawnienie swoich poglądów i zaznaczenie, że każda strona ma prawo do własnego zdania, np. „Rozumiem, że tobie książka się nie podobała, ale dla mnie jest to jedna z lepszych, które czytałem. Powiedz mi, co ci się w niej nie podoba, a ja ci powiem, dlaczego tak pozytywnie ją oceniam”.

W podsumowaniu warto podkreślić, że rozmowa o książkach, nawet gdy zdania są rozbieżne, może być przyjemna i rozwijająca.

Ćwiczenie 7.

Prowadzący pyta, jakie książki warto przeczytać. Po podaniu tytułów pyta grupę, czy ktoś zna te pozycje; aktywnie włącza się do dyskusji i ma okazję polecić te książki, które według niego byłyby rozwijające dla danej grupy wiekowej i poruszały problemy dostrzegane w klasie.

PODSUMOWANIE

Na zakończenie prowadzący wraca do odpowiedzi na pytanie „Po co ludzie czytają książki?”, które są zapisane na flipcharcie. Podsumowuje i kategoryzuje uzyskane wyniki, np.:

• dla zdobycia i rozwoju potrzebnej wiedzy oraz zainteresowań;
  
• dla lepszego poznania siebie i innych oraz budowania dobrych relacji;
  
• dla przyjemności i ciekawego spędzenia czasu.

Prowadzący pyta uczniów: co zapamiętasz z dzisiejszych zajęć? Co wydaje ci się ważne? Co chciałbyś dodać?

UWAGI I REFLEKSJE

Scenariusz z powodzeniem zrealizowano zarówno w V, jak i VIII klasie. W przypadku licznych klas w poszczególnych ćwiczeniach prowadzący prosi o wypowiedzi wybrane osoby (jeśli chce zrealizować temat w ciągu jednej godziny lekcyjnej) lub pomija niektóre ćwiczenia.

By usprawnić przebieg lekcji i zapobiec nieprzygotowaniu uczestników, można prosić o wcześniejsze przesłanie listy preferowanych przez ucznia i jego rodzinę książek na adres mailowy prowadzącego.

Scenariusz został pozytywnie oceniony przez uczniów w ankietach ewaluacyjnych (72 osoby, ocena 4,1/5).