O miejscu świadczenia pracy przez nauczyciela decyduje dyrektor szkoły

Zasady wykonywania pracy zdalnej określa art. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Są one następujące:

1. W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu w celu przeciwdziałania COVID-19 pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie, przez czas oznaczony, pracy określonej w umowie o pracę, poza miejscem jej stałego wykonywania (praca zdalna).
2. Wykonywanie pracy zdalnej może zostać polecone, jeżeli pracownik ma umiejętności i możliwości techniczne oraz lokalowe do wykonywania takiej pracy i pozwala na to rodzaj pracy. W szczególności praca zdalna może być wykonywana przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość lub dotyczyć wykonywania części wytwórczych lub usług materialnych.
3. Narzędzia i materiały potrzebne do wykonywania pracy zdalnej oraz obsługę logistyczną pracy zdalnej zapewnia pracodawca.
4. Przy wykonywaniu pracy zdalnej pracownik może używać narzędzi lub materiałów niezapewnionych przez pracodawcę, pod warunkiem że umożliwia to poszanowanie i ochronę informacji poufnych i innych tajemnic prawnie chronionych, w tym tajemnicy przedsiębiorstwa lub danych osobowych, a także informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.
5. Na polecenie pracodawcy pracownik wykonujący pracę zdalną ma obowiązek prowadzić ewidencję wykonanych czynności, uwzględniającą w szczególności opis tych czynności, a także datę oraz czas ich wykonania.
6. Pracownik sporządza ewidencję wykonywanych czynności w formie i z częstotliwością określoną w poleceniu, o którym mowa w ust. 6.
7. Pracodawca może w każdym czasie cofnąć polecenie wykonywania pracy zdalnej.

Czy w warunkach pracy zdalnej nauczyciel, który nie ma zwolnienia L4, jednakże decyzją sanepidu przebywa w izolacji domowej w związku z pozytywnym wynikiem testu na obecność wirusa SARS-CoV-2, może dobrowolnie kontynuować prowadzenie zdalnego nauczania, a tym samym otrzymać 100% wynagrodzenia za ten okres? Czy izolacja z punktu widzenia pracodawcy ma tutaj takie samo znaczenie jak kwarantanna?

Osoba przebywająca w izolacji domowej, u której stwierdzono obecność wirusa SARS-CoV-2, jest osobą chorą. Nie oznacza to, że taka osoba zawsze będzie uznana za niezdolną do pracy. To lekarz decyduje, czy w konkretnym wypadku taka niezdolność do pracy występuje. Możliwa jest zatem sytuacja, że nauczyciel – pomimo pozytywnego wyniku testu na obecność wirusa, a więc pozostawania w stanie choroby – nie otrzyma zwolnienia L4. Powierzenie takiej osobie wykonywania pracy zdalnej niesie za sobą ryzyko poniesienia przez pracodawcę odpowiedzialności za przyczynienie się do pogorszenia stanu zdrowia. Nauczyciel nie może opuszczać swojego miejsca zamieszkania, a to oznacza, że aby pracować, prowadząc dalej zajęcia, nie wystarczy sama jego wola. Aby tak się stało, dyrektor szkoły musiałby mu polecić wykonywanie pracy zdalnej, a więc za decyzję o wykonywaniu pracy pomimo stanu choroby odpowiadałby już nie tylko sam nauczyciel.

Czy nauczyciel z potwierdzonym wynikiem dodatnim na obecność koronawirusa, który pozostaje w izolacji (przechodzący bezobjawowo chorobę), może pracować zdalnie?

Pracownik pozostający w izolacji może pracować zdalnie, o ile stan zdrowia mu na to pozwala. Jeżeli zachodzą warunki do bezkontaktowego świadczenia pracy, pracownik może pracować zdalnie. Zachowuje za ten okres prawo do wynagrodzenia, a nie zasiłku chorobowego.

Czy nauczyciel, który np. od 19 października br. przebywa w domu na pracy zdalnej, a od 30 października br. został objęty kwarantanną, może nadal pracować zdalnie? Czy w okresie objętym kwarantanną nie może uczyć zdalnie?

Nauczyciel może, ale nie musi pracować zdalnie. O pracy na kwarantannie decyduje pracodawca (tzn. bez zgody pracodawcy taka praca nie jest możliwa). Pracodawca może odmówić pracy na kwarantannie. Z drugiej strony nie może pracownika do tej pracy zmusić.

Jeżeli nauczyciel podejmie taką pracę, wówczas otrzyma z tego tytułu należne wynagrodzenie (wynagrodzenie za pracę). To będzie bowiem świadczyło o tym, że nie istnieje niemożność do pracy, a zgodnie z art. 6 ust. 2 tylko w przypadku niemożności wykonywania pracy wynikającej z kwarantanny traktuje się pracownika jako niezdolnego.

Czy w obecnej sytuacji epidemiologicznej dyrektor szkoły może polecić nauczycielowi pracę zdalną częściowo z miejsca zamieszkania (online z uczniami), a częściowo stacjonarnie w szkole?

Tak. Nauczyciel może łączyć pracę zdalną z miejsca zamieszkania i pracę stacjonarną, w bezpośrednim kontakcie z uczniami.

Wynagradzanie pracowników w czasie nauczania zdalnego

Za pracę wykonaną w czasie obowiązywania w danej jednostce oświatowej nauczania hybrydowego/zdalnego wszystkim pracownikom szkół i placówek publicznych i niepublicznych przysługuje wynagrodzenie (art. 80 k.p.).

Zadania mogą być realizowane zarówno w siedzibach placówek, jak i ewentualnie zdalnie, przez pracowników pedagogicznych i niepedagogicznych (art. 3 ust. 1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych).

Z kolei pracownicy pedagogiczni i niepedagogiczni, którym dyrektor nie przydzielił zadań służbowych w wymiarze zgodnym z wymiarem zatrudnienia, zachowują prawo do wynagrodzenia za tzw. przestój, a więc za gotowość do wykonywania pracy (art. 81 § 1 k.p.).

Może być tak, że za część przepracowanych dni w miesiącu poszczególni pracownicy otrzymają wynagrodzenie za wykonaną pracę, a w pozostałym zakresie – za gotowość. Aby minimalizować ryzyko niezrealizowania wymiaru etatu przez nauczycieli w czasie nauczania hybrydowego, dyrektorzy mają możliwość przydzielania im zajęć opiekuńczo-wychowawczych na podstawie § 7 ust. 3-5 ww. rozporządzenia.

Jakie składniki wynagrodzenia przysługują nauczycielom za czas nauczania hybrydowego lub zdalnego?

Zgodnie z art. 81 § 1 k.p. pracownikom otrzymującym wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania, określone stawką godzinową lub miesięczną, za przestój przysługuje 100% tego wynagrodzenia, ale nie może być ono niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. W placówkach samorządowych przepisy płacowe przewidują taki sposób wynagradzania.

W literaturze i orzecznictwie wskazuje się, że wynagrodzenie za przestój obejmuje jedynie wynagrodzenie zasadnicze co do zasady bez dodatków¹. Nie ma dominującego poglądu na temat tego, czy w skład stawki osobistego zaszeregowania wchodzi dodatek funkcyjny. Uwzględnienie dodatku funkcyjnego w wynagrodzeniu przestojowym wskazano w uchwale Sądu Najwyższego z 30 grudnia 1986 r., III PZP 42/86 oraz w wyroku Sądu Najwyższego z 8 lutego 2018 r., I PK 347/16. Ten korzystniejszy dla nauczycieli pogląd należałoby stosować z uwagi na brak jednolitego orzecznictwa w sprawach pracowniczych.

W skład stawki osobistego zaszeregowania (czyli wynagrodzenia za przestój) nie wchodzi dodatek stażowy (wyrok Sądu Najwyższego z 16 listopada 2000 r., I PKN 455/00), dodatek za warunki pracy i godziny ponadwymiarowe (wyrok Sądu Najwyższego z 2 lutego 2010 r., II PK 186/09). Ponadto w wynagrodzeniu za przestój nie są uwzględniane inne dodatki, np. motywacyjny, premie itp.

Ochrona wizerunku nauczycieli/uczniów podczas nauczania zdalnego

Jeżeli mamy do czynienia wyłącznie z lekcją online, której zapis nie jest rozpowszechniany, a w lekcji biorą udział tylko uczniowie i nauczyciel, to wówczas nie mamy do czynienia z rozpowszechnianiem wizerunku. W efekcie zgoda nie jest wymagana.

Czy rodzic ma prawo nagrać lekcję prowadzoną zdalnie przez nauczyciela bez jego zgody i wiedzy?

Jedynie rozpowszechnienie nagrania lekcji zdalnej może stanowić naruszenie dóbr osobistych nauczyciela, jeżeli nie wyraził on zgody na takie działanie.

Samo nagranie lekcji nie powinno być uznane za niedopuszczalne, jeżeli materiał ten jest wykorzystywany wyłącznie do użytku ucznia (np. w celu powtórzenia przerobionego przez nauczyciela materiału). Takie osobiste wykorzystanie nagrania nie narusza prawa do ochrony wizerunku ani innych dóbr osobistych nauczyciela. Nagranie służy bowiem realizacji celów, w jakich wykonywane są lekcje z wykorzystaniem środków i technik komunikacji na odległość, a więc realizacji podstawy programowej.

Nie jest natomiast dopuszczalne rozpowszechnianie takiego nagrania bez zgody nauczyciela. Rejestracja dźwięku i obrazu zawiera bowiem wizerunek nauczyciela i z tego względu jej rozpowszechnianie wymaga zezwolenia nauczyciela, dokonanego na podstawie art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Nauczycielowi przysługuje prawo żądania zaprzestania naruszeń polegających na bezprawnym rozpowszechnianiu nagrania, jak również zadośćuczynienia pieniężnego od osoby, która rozpowszechniła jego wizerunek bez zgody.

Nagrywanie lekcji dla uczniów

Czy zajęcia, które odbywają się w szkole, mogą być transmitowane w czasie rzeczywistym dla uczniów, którzy przebywają na kwarantannie?

Tak, jeśli zajęcia w danej klasie zostały zawieszone.

Istnieje możliwość prowadzenia zajęć zdalnych w postaci zajęć nagrywanych na bieżąco. Ta kwestia jest dopuszczalna na gruncie RODO (nie dochodzi wówczas do przetwarzania danych osobowych uczniów), a także praw autorskich (prawa autorskie do nagrania przejdą tu na pracodawcę, czyli szkołę – art. 12 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).

Jednak aby było to możliwe, najpierw musi dojść do zawieszenia zajęć w szkole np. w zakresie klas objętych kwarantanną.

Składniki wynagrodzenia i inne świadczenia związane z zatrudnieniem w okresie zawieszenia zajęć

Składniki wynagrodzenia, inne świadczenia	Wynagrodzenie za wykonaną pracę wg art. 80 k.p. oraz art. 30 ust. 1 KN	Wynagrodzenie za przestój wg art. 81 k.p., według stawki osobistego zaszeregowania
Wynagrodzenie zasadnicze	TAK	TAK
Dodatek funkcyjny (wyrok WSA we Wrocławiu z 28 sierpnia 2012 r., IV SA/Wr 732/11)	TAK	NIE, ale według MEN – TAK; ostateczną decyzję podejmuje dyrektor
Dodatek motywacyjny	TAK	NIE
Dodatek za warunki pracy – za każdą godzinę przepracowaną w warunkach trudnych lub uciążliwych (wyrok WSA we Wrocławiu z 14 czerwca 2006 r., IV SA/Wr 696/05)	TAK	TAK
Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe	TAK, pod warunkiem ich faktycznego zrealizowania (również w formie zajęć zdalnych)	NIE
Wynagrodzenie za doraźne zastępstwa	TAK	NIE
Dodatek stażowy	TAK	NIE
Dodatek wiejski	TAK	TAK – dodatek wiejski nie jest dodatkiem związanym ze świadczeniem pracy, a jedynie z zatrudnieniem na obszarze wiejskim
Świadczenia socjalne	TAK	TAK