Przygotowanie do zawodu
Przygotowanie do zawodu nauczyciela zostało wprowadzone ustawą z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw. Z dniem 1 września 2022 r. uległy zmianie zasady uzyskiwania poszczególnych stopni awansu zawodowego i sporządzania oceny pracy nauczyciela.
Jak stanowi przepis art. 9a ust. 2 ustawy – Karta Nauczyciela, nauczyciel nieposiadający stopnia awansu zawodowego, który zostanie zatrudniony w szkole w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć zgodnie z kwalifikacjami, odbywa przygotowanie do zawodu nauczyciela. Posłużenie się w treści art. 9a ust. 2 ustawy – Karta Nauczyciela zwrotem „odbywa” świadczy o jego obligatoryjności w przypadku, gdy zaistnieją przesłanki wskazane w tym uregulowaniu prawnym. Gdyby celem ustawodawcy było uzależnienie odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela od woli nauczyciela, posłużyłby się sformułowaniem „może odbywać”, a nie „odbywa”.
Ponadto należy zauważyć, iż odbywanie przygotowania do zawodu nauczyciela następuje z urzędu – nauczyciel nie przedkłada jakiegokolwiek wniosku, przepisy nie przewidują również możliwości rezygnacji przez nauczyciela z odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela na podstawie jego oświadczenia woli. Reasumując: odbywanie przygotowania do zawodu nauczyciela ma charakter obligatoryjny (obowiązkowy).
Ustawodawca we wspomnianej powyżej nowelizacji ustawy nie uregulował jednakże sytuacji prawnej nauczycieli, którzy nie posiadają przygotowania pedagogicznego. Pojawiły się zatem wątpliwości, czy mogą oni odbywać przygotowanie do zawodu nauczyciela. W związku z tym konieczne było uzyskiwanie interpretacji prawnej kuratora oświaty.
Zatrudnienie nauczyciela, który nie posiada przygotowania pedagogicznego
Nauczyciel nieposiadający przygotowania pedagogicznego może zostać zatrudniony w szkole na zasadach wynikających z art. 10 ust. 3 ustawy – Karta Nauczyciela. Przepis ten stanowi, że w szczególnych przypadkach uzasadnionych potrzebami szkoły z osobą legitymującą się wymaganym poziomem wykształcenia, lecz nieposiadającą przygotowania pedagogicznego może być nawiązany stosunek pracy, o ile osoba ta zobowiąże się do uzyskania przygotowania pedagogicznego w trakcie pierwszego roku pracy w szkole.
W przypadku gdy nauczyciel w trakcie pierwszego roku pracy w szkole nie uzyska przygotowania pedagogicznego, dyrektor szkoły rozwiązuje z nim umowę o pracę z końcem tego roku szkolnego bez wypowiedzenia. Dyrektor szkoły może nie rozwiązać umowy o pracę z nauczycielem, jeżeli nauczyciel nie uzyskał przygotowania pedagogicznego z przyczyn od niego niezależnych i zobowiąże się do uzyskania przygotowania pedagogicznego w trakcie drugiego roku pracy w szkole. Ustawodawca w treści powyższego uregulowania prawnego posługuje się zwrotem „w trakcie pierwszego roku pracy w szkole”, a nie „w trakcie pierwszego roku przygotowania do zawodu nauczyciela”, co powodowało dotychczas wątpliwości interpretacyjne. Przepis art. 9 ust. 3 w brzmieniu obowiązującym do 31 sierpnia 2022 r. odnosił się bowiem do odbywania stażu.
Warto zauważyć, iż ustawodawca zarówno w art. 10 ust. 2, jak i art. 10 ust. 3 ustawy – Karta Nauczyciela nie odnosi się do wymiaru zatrudnienia nauczyciela. Przepisy te mają zatem zastosowanie do nauczycieli nieposiadających stopnia awansu zawodowego niezależnie od wymiaru zatrudnienia. Nauczyciela nieposiadającego stopnia awansu zawodowego zatrudnionego w wymiarze niższym niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć również zatrudnia się co do zasady na 2 lata szkolne, które należy rozumieć jako okres, którego początkiem jest dzień rozpoczęcia roku szkolnego, a zatem 1 września.
Ustawa z 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 6 września 2023 r., reguluje kwestię odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela przez nauczycieli bez przygotowania pedagogicznego, zatrudnionych na podstawie art. 10 ust. 3 ustawy – Karta Nauczyciela. Nowelizacja ta wprowadza zmiany w treści art. 9a ust. 2 ustawy – Karta Nauczyciela poprzez poszerzenie katalogu podmiotów odbywających przygotowanie do zawodu nauczyciela o nauczycieli, z którymi nawiązano stosunek pracy na podstawie art. 10 ust. 3 ustawy – Karta Nauczyciela (bez przygotowania pedagogicznego) zatrudnionych w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć.
