Sprawdź, o co pytają nauczyciele i pracownicy niepedagogiczni, również jednostek prowadzonych przez inny podmiot niż samorząd, i jak należy postąpić prawidło zgodnie z najnowszymi przepisami.
- Na czym polega ograniczenie funkcjonowania jednostek systemu oświaty?
Zgodnie § 3 rozporządzenia MEN z 11 marca 2020 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19: czasowe ograniczenie funkcjonowania jednostek systemu oświaty polega na zawieszeniu prowadzenia działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej. Dotyczy to również zajęć indywidulanego nauczyciela, czy obowiązkowego wychowania przedszkolnego.
W praktyce nie jest to zatem zamknięcie zakładu pracy dla pracowników. Placówka nadal funkcjonuje, ale nie realizuje zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Czas pracy nauczycieli to nie tylko realizowanie zajęć w ramach pensum (dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych), ale również wykonywanie innych zadań. - Czy ograniczono możliwość przebywania na terenie szkoły pracowników – nauczycieli i pracowników administracji i obsługi?
Nie. Rozporządzenie ministra edukacji zawiesiło jedynie prowadzenie działań dydaktycznych, wychowawczy i opiekuńczych, a nie ograniczyło funkcjonowanie szkoły jako zakładu pracy.
W tej sprawie ZNP wystąpiło do MEN o pilną zmianę przepisów, w ten sposób, aby zamknąć szkoły i placówki oświatowe w celu ograniczenia do minimum obecności pracowników na terenie szkół i placówek oświatowych: https://znp.edu.pl/potrzebna-jest-nowelizacja-przepisow-ws-zawieszenie-zajec-w-kontekscie-obecnosci-pracownikow/ - Co to znaczy, że nauczyciele mają być w gotowości w pracy?
Zawieszenie zajęć nie prowadzi automatycznie do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy.
Ministerstwo Edukacji Narodowej zaproponowało, by traktować aktualny okres zawieszenia zajęć jako przestój (art. 81 Kodeksu pracy). Wynika to wprost z komunikatu MEN: https://www.gov.pl/web/edukacja/zawieszenie-zajec-w-szkolach.
Przepis ten wymaga gotowości pracownika to pracy. Przy takim założeniu w praktyce oznacza to, że nauczyciele powinni być w dyspozycji pracodawcy. Przez pozostawanie w dyspozycji pracodawcy, jako element gotowości do pracy w rozumieniu art. 81 § 1 Kodeksu pracy, należy rozumieć stan, w którym pracownik może niezwłocznie, na wezwanie pracodawcy podjąć pracę. Pracownik pozostający w dyspozycji pracodawcy oczekuje na możliwość podjęcia pracy na terenie zakładu pracy lub w innym miejscu wskazanym przez pracodawcę (wyrok Sądu Najwyższego, III PK 99/14). Do dyrektora należy organizacja pracy szkoły w dniach zawieszenia zajęć i właściwe zaplanowanie pracy nauczycieli. Dyrektor decyduje, czy wszyscy nauczyciele będą tego dnia wykonywać zadania służbowe na terenie szkoły, czy też nie. Niektóre z nich nie będą wymagały obecności nauczycieli w szkole. Trochę to przypomina organizację pracy w dni wolne od zajęć w szkołach feryjnych (oczywiście poza możliwością prowadzenia zajęć opiekuńczych). Dyrektor może zdecydować, że nikt nie będzie przebywał w szkole. - Jakie wynagrodzenie przysługuje nauczycielom za okres zawieszenia zajęć – jak za przestój w pracy z art. 81 Kodeksy pracy, czy normalne pełne wynagrodzenie?
Jeżeli uznamy, że do nauczyciela w tym przypadku stosujemy wprost regulacje Kodeksu pracy tzn. uznajemy że okres zawiesza zajęć to przestój w pracy (pracownik nie ma możności wykonywania pracy mimo, że zgłasza gotowość do jej wykonywania) to za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną. Wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów (art. 81 § 1 Kodeksu pracy). W wyroku z 16 listopada 2000 r., I PKN 455/00, Sąd Najwyższy przyjął, że do wynagrodzenia przewidzianego w art. 81 § 1 Kodeku pracy nie mają zastosowania zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop i wobec tego w wynagrodzeniu tym nie mogą być uwzględnione inne składniki niż te, które wynikają z zaszeregowania pracownika i są określone stawką godzinową lub miesięczną.
To oznacza prawo do wynagrodzenia, które wynika z wynagrodzenia zasadniczego danej osoby, które jest określone w umowie o pracę – w przypadku nauczycieli wynagrodzenie zasadnicze bez dodatków.
W przypadku nauczycieli okres zawieszenia zajęć nie powinien być traktowany jako przestój, bo przecież nauczyciele mogą wykonywać inne czynności niż prowadzenie zajęć dydaktycznych, opiekuńczych, czy wychowawczych (np. przygotowywanie materiałów dla uczniów, korespondencja z rodzicami, udział w radach pedagogicznych, itd.) i dalej to będzie wykonywanie pracy. Wykonywanie pracy nauczycieli to nie tylko prowadzenie zajęć. A skoro tak to wykonują swoje obowiązki i w związku z tym powinni otrzymać normalne wynagrodzenie za pracę - zasadnicze, ze wszystkimi dodatkami, ale bez wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe, ponieważ nie ma realnej możliwości ich zrealizowania oraz dodatku za warunki pracy, bowiem z reguły związany jest ze specyficznymi warunkami prowadzenia zajęć, a skoro ich nie ma to i dodatek nie przysługuje. Potwierdza to orzecznictwo Sądu Najwyższego. Przy ustalaniu wynagrodzenia należnego nauczycielowi za czas niewykonywania pracy, kiedy był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, związanych z odmową dopuszczenia go do pracy, nie podlegają uwzględnieniu składniki wynagrodzenia w postaci wynagrodzenia za pracę w godzinach ponadwymiarowych oraz dodatku za uciążliwe warunki pracy (wyrok SN z 2 lutego 2010 r., II PK 186/09).
Nieco odmienną interpretację przedstawia ZNP w swojej opinii. Jednak sprowadza się do tego, że i tak nauczyciel, ich zdaniem, otrzyma wynagrodzenie z dodatkami, ale bez godzin ponadwymiarowych i dodatku za warunki pracy: https://znp.edu.pl/opinia-prawna-znp-wynagrodzenie-za-czas-przestoju-w-zwiazku-z-zamknieciem-szkol/ - Czy nauczyciel otrzyma wynagrodzenie za zaplanowane godziny ponadwymiarowe?
Godziny ponadwymiarowe zaplanowane i niezrealizowane nie podlegają odrabianiu. Nauczyciel nie otrzyma wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe, nawet jeżeli były one zaplanowane w arkuszu, czy planie. Wynika to z faktu, że co prawda obecnie nauczyciel ma możliwość wykonywania różnych czynności w ramach swojego czasu prac, ale nie ma realnej możliwości zrealizowania godzin ponadwymiarowych, bo po prostu nie odbywają się zajęcia. Zatem nauczyciel nawet jeżeli jest gotów do ich wykonywania, chce je przeprowadzić i pozostaje w dyspozycji pracodawcy w szkole, nie może ich przeprowadzić, bo zajęcia zostały zawieszone. Proszę uważać, bo wypłata może być kwalifikowana w kontekście naruszenia dyscypliny finansów publicznych. - A co jeżeli w regulaminie wynagradzania jest zapis, że godziny ponadwymiarowe niezrealizowane przez nauczyciela z powodu zawieszenia zajęć są traktowane jako faktycznie przepracowane?
Regulamin jest prawem wiążącym dyrektorów. Jeżeli z treści regulaminu wynagradzania nauczycieli wydanego przez jednostkę samorządu terytorialnego wynikają inne zasady wynagradzania (korzystniejsze) niż to określa orzecznictwo sądowe dotyczące wynagrodzenia za niezrealizowane godziny (art. 81 Kodeksu pracy), to mają one pierwszeństwo stosowania. Zatem w tym przypadku nauczyciel otrzyma wynagrodzenie mimo, że tych godzin faktycznie nie przepracował. - Czym jest praca zdalna w przypadku nauczycieli?
Zdaniem MEN mimo, że nie ma dzieci w okresie zawieszenia zajęć, nauczyciele pozostają do dyspozycji dyrektora. Co oznacza, że powinni stawiać się w placówce, chyba że dyrektor postanowił inaczej. Zgodnie z art. 3 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w celu przeciwdziałania COVID-19 pracodawca może polecić pracownikowi (również nauczycielowi) wykonywanie, przez czas oznaczony, pracy określonej w umowie o pracę, poza miejscem jej stałego wykonywania (praca zdalna). Jeżeli tak się stanie to nauczyciel będzie pracował w domu. Praca ta nie jest równoznaczna z teleepracą, która już od kilku lat istnieje w Kodeksie pracy. Telepracą jest wykonywanie pracy regularnie poza zakładem pracy, z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej (np. praca z wykorzystaniem komputera i internetu). Praca zdalna jest pojęciem szerszym, może polegać na tym, że pracownik wykonuje pracę np. w domu bez użycia środków komunikacji elektronicznej (komputera, internetu). O pracy zdalnej decyduje dyrektor, nawet jeżeli nauczyciel o nią wnioskuje. Praca zdalna nie ma wpływu na zmianę wynagrodzenia.
Trwają pracę legislacyjne nad doszczegółowieniem zasad związanych z praca zdalną: https://www.senat.gov.pl/prace/senat/proces-legislacyjny-w-senacie/inicjatywy-ustawodawcze/inicjatywa,111.html
Według propozycji pracodawca, polecając pracownikowi wykonywanie pracy zdalnej:
1) uzgadnia z pracownikiem miejsce jej wykonywania;
2) wyznacza okres jej wykonywania – uwzględniając stopień zagrożenia rozprzestrzenianiem się wirusa na danym obszarze.
Pracodawca ma prawo kontrolować wykonywanie pracy zdalnej oraz żądać od pracownika informacji o jej wynikach. - Jakie czynności może realizować nauczyciel w okresie zawieszenia zajęć?
Czas pracy nauczyciela wynosi 40 godzin tygodniowo. Na te 40 godzin składają się:
- zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz (tzw. pensum)
- inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów;
- zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym (art. 42 ust. 2 Karty Nauczyciela).
https://www.gov.pl/web/edukacja/nauka-zdalna - Czy nauczyciele mogą prowadzić zajęcia online?
Nie, przy obecnym brzmieniu przepisów. Rozporządzenie MEN zawiesiło działalności dydaktyczną szkół w całej rozciągłości bez żadnych wyjątków co oznacza, że prowadzenie zajęć pensum online jest niedopuszczalne. O zmiany w tym zakresie postuluje ZNP – aby w drodze wyjątku umożliwić prowadzenie fakultatywnych zajęć dydaktycznych za pośrednictwem internetu. Można jednak organizować inne internetowe zajęcia np. wirtualne kluby zdobywców wiedzy, odkrywców świata, ligi matematyczne, konkursy plastyczne, itd. Sytuacja ta niebawem ulegnie zmianie, ponieważ 17.03.2020 MEN poinformowało, że w najbliższym czasie ukażą się przepisy umożliwiające nauczycielom realizację pensum online. Czyli nauczyciele będą mogli stawiać stopnie, udzielać promocji itp. - Jak wygląda praca pracowników niepedagogicznych?
Zawieszenie działalności dydaktycznej, opiekuńczej i wychowawczej szkół spowodowana koronawirusem nie oznacza zamknięcia jednostki jako zakładu pracy. Pracownicy administracji i obsługi powinni stawić się w placówce a ich czas pracy podlega normalnemu ewidencjonowaniu. Dotyczy to również innych jednostek oświatowych objętych zawieszeniem. Proszę zauważyć, że zawieszeniu uległa tylko działalność dydaktyczna, wychowawcza i opiekuńcza, a nie każda. Zawieszenie zajęć nie wpływa na wykonywanie zadań przez pracowników niepedagogicznych. Pracownicy administracji i obsługi normalnie świadczą prace. Zatem przysługuje im normalne wynagrodzenie. Formalnie jednak to dyrektor decyduje jak wygląda organizacja pracy w okresie zawieszenia zajęć. Nie ma powodu, żeby trzymać pracowników samorządowych w szkole, jeżeli pracodawca uzna że nie jest to niezbędne z punktu widzenia działania jednostki. Przez pierwsze dni rzeczywiście mogą znaleźć się zadania do wykonania np. przez sprzątaczki, konserwatorów, a później może ich nie być. - Czy praca zdalna dotyczy pracowników administracji i obsługi?
Tak. Formalnie jednak decyzja o zastosowaniu pracy zdalnej należy wyłącznie do dyrektora, nawet jeżeli pracownik samorządowy wystąpi z wnioskiem. Nie wszyscy pracownicy mogą wykonywać pracę zdalnie. Trudno, żeby sprzątaczka, konserwator wykonywali pracę zdalnie, ale już pracownik sekretariatu, czy kadr – może. - Jak dokumentować pracę zdalną?
Jest to kwestia uzgodnień pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. Polecenie pracy zdalnej nie musi być wydane na piśmie, ale jak każde inne polecenie służbowe może być wydane ustanie bądź mailem albo sms’em. Pracodawca może potwierdzić to polecenie na piśmie. - A co z pomocą nauczyciela, gdzie pracownik podobnie jak nauczyciel głównie pracuje z uczniami?
Pomoc nauczyciela należy do stanowisk pomocniczych i obsługi. Osoba ta nie jest zatem nauczycielem i nie stosuje się do niej przepisów Karty Nauczyciela. Zatem formalnie nie realizuje zajęć jak nauczyciel (nie ma określonego pensum). Przepisy nie określają zakresu obowiązków pomocy nauczyciela. W praktyce ustala go dyrektor w umowie o pracę lub oddzielnym piśmie tzw. przydziale czynności. W każdym przypadku ich zakres zależy od indywidualnych potrzeb dziecka zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego.
W praktyce w zależności od zapisów zakresu zadań takiego pracownika może się okazać, że nie będzie dla pomocy zadań kiedy nie będzie uczniów. W takim przypadku dyrektor może nie zlecić dodatkowych czynności uznając, że pracownik pozostaje w gotowości do pracy (zgłasza gotowość, ale nie ma możliwości ich wykonania, bo nie ma uczniów, a dyrektor nie ma innych zadań dla pracownika). Przyjęcie takiego założenia powoduje, że w takim przypadku nie przysługuje pełne wynagrodzenie tylko wynagrodzenie ustalone na podstawie art. 81 Kodeksu pracy (wynagrodzenie zasadnicze, bez dodatków przysługujących pracownikowi samorządowemu). Formalnie jednak jak traktować takiego pracownika, również w kontekście wynagrodzenia decyduje dyrektor. - Jak wygląda praca i wypłata w szkołach niepublicznych?
Okres zawieszenia działalności dotyczy na równych prawach zarówno szkoły publiczne, ja i jednostki niepubliczne. Jeżeli nauczyciel jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę to za okres przestoju w związku z zawieszeniem zajęć w szkołach niepublicznych przysługuje wynagrodzenie jak za gotowość do pracy (art. 81 Kodeksu pracy). Pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów (art. 81 § 1 Kodeksu pracy). W tym przypadku należy wypłacić tyle ile wynika z umowy z nauczycielem (bez żadnych dodatków, jeżeli takie były przewidziane wewnętrznymi przepisami). W wynagrodzeniu wynikającym z osobistego zaszeregowania mieszczą się tylko te składniki wynagrodzenia, które mają charakter stały i bezpośrednio związany z funkcją wykonywaną przez pracownika, a zatem wynagrodzenie to nie obejmuje innych dodatkowych składników, np. premii. Wynagrodzenie to należy rozumieć tylko, jako stawkę wynagrodzenia zasadniczego ustalonego przez strony w umowie o pracę lub innym akcie będącym podstawą stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2015 r., II PK 298/14). Wynagrodzenie procentowe, czyli 60% wypłaca się gdy w umowie nie ma określonego wynagrodzenia w stałych składnikach określonych stawką godzinową lub miesięczną.
Jeżeli jednak z umowy z nauczycielem wynika, że ma on prowadzić zajęcia, ale i wykonywać inne czynności, to dyrektor może mu zlecić ich wykonywanie w miejscu pracy lub w domu (praca zdalna). W takiej sytuacji nie będzie traktowany jako pracownik w gotowości do pracy tylko wykonujący pracę. Tym samym powinien otrzymać pełne wynagrodzenie, z dodatkami, premiami, jeżeli to przewiduje umowa lub inne wewnętrzne dokumenty. - Co z pracownikami zatrudnionymi na umowę zlecenie w placówce niepublicznej?
Niestety w tym przypadku nie stosujemy wypłaty wynagrodzenia za przestój z art. 81 Kodeksu pracy. Prawa zleceniobiorców i zleceniodawców określają przede wszystkim: treść umowy i Kodeks cywilny. Kluczowe będzie dokładne zweryfikowanie postanowień umowy zlecenia, która może regulować stosunek zlecenia w sposób odmienny od zasad ogólnych przewidzianych w Kodeksie cywilnym w granicach swobody wyznaczonej przez przepisy.
W praktyce za niezrealizowane godziny wynagrodzenie nie będzie przysługiwało. - Czy w związku z zamknięciem placówek dyrektorzy mogą nakazać wykorzystanie zaległego urlopu wypoczynkowego?
Dyrektor nie ma prawa wysłać nauczycieli na przymusowy urlop wypoczynkowy w placówkach nieferyjnych. W feryjnych urlop wykorzystywany jest w okresie ferii zimowych i letnich. W przypadku braku planu urlopów w szkole, termin urlopu ustala się w porozumieniu z pracownikiem. Niezależnie od tego jeżeli nauczyciel uzgodni z dyrektorem, że w okresie ograniczenia zawieszenia działania jednostki chciałby wykorzystać urlop wypoczynkowy to nie ma problemu – można korzystać z urlopu wypoczynkowego. Urlop to uprawnienie pracownicze i pracodawca nie może zmuszać pracownika do wykorzystania urlopu we wskazanym przez siebie terminie. Ewentualny urlop bezpłatny również jest na wniosek pracownika. Bez wniosku nie jest możliwe udzielenie urlopu bezpłatnego na okres zawieszenia zajęć. - Czy niezbędna jest dezynfekcja pomieszczeń w szkole, po zakończeniu zawieszenia zajęć?
Nie ma generalnego obowiązku dezynfekcji pomieszczeń szkolnych. Taki nakaz może wydać inspekcja. Najczęściej jednak to organy prowadzące te jednostki decyduje się na taki ruch same. Nie można wyklucz, że pojawi się jakaś odgórna decyzja co do dezynfekcji szkół i placówek przed zakończeniem okresu zawieszenia zajęć. - Czy będzie zmiana organizacji roku i trzeba będzie odrabiać zajęcia w wakacje?
Na obecną chwilę nie ma decyzji o zmianie organizacji roku szkolnego. Nie można jednak tego wykluczyć, gdy będzie potrzeba przedłużenia okresu zawieszenia zajęć o kolejne dni. W takiej sytuacji minister edukacji ma niezbędne narzędzia na mocy specustawy ws. koronawirusa. Zgodnie z art. 30c Prawa oświatowego ma możliwość „wyłączyć stosowanie niektórych przepisów” Prawa oświatowego, ustawy o systemie oświaty ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, w szczególności w zakresie prowadzenia postępowania rekrutacyjnego, oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów, przeprowadzania egzaminów, organizacji roku szkolnego i organizacji pracy szkół i placówek oświatowych, a także wprowadzić w tym zakresie odrębne unormowania, tak aby zapewnić prawidłową realizację celów i zadań tych jednostek. - Czy zagrożony jest egzamin ósmoklasisty
MEN na razie zapewnia, że nie przewiduje zmian w organizacji roku szkolnego, a zatem i w terminach egzaminów ósmoklasisty, które zaplanowano na 21-23 kwietnia 2020 r. Na mocy specustawy minister może przesunąć egzaminy, również maturalne, w drodze rozporządzenia, podobnie jak terminy rekrutacji do liceów lub do szkół wyższych. - Czy dyrektor może odbyć zaplanowane wcześniej posiedzenie rady pedagogicznej?
Formalnie tak. Szkoła jako zakład pracy funkcjonuje. Nie została wykluczona możliwość realizowania innych zadań, również organizacji posiedzeń rady pedagogicznej.
„Gotowość do pracy” a „wykonywanie pracy” – różnica w wynagrodzeniu
Cała ta sytuacja z związaną z organizacją placówki w okresie zawieszenia zajęć do końca nie została przemyślana, również w przepisach. Gdyby stosować przepisy literalnie to zasadą jest że wszyscy nauczyciele powinni przyjść do szkoły, również specjaliści, bibliotekarze, wspomagający. A tylko ci którym dyrektor polecił wykonywanie pracy zdalnej lub nie zgodził się na wykonywanie inne pracy – pozostają w domu. I teraz w zależności, czy nauczyciel wykonuje pracę, czy pozostaje w gotowości do pracy tak ma płacone. MEN wydało nową interpretację (16.03): https://www.gov.pl/web/edukacja/sytuacja-nauczycieli-i-pracownikow-szkol
W telegraficznym skrócie:
Jeżeli nauczyciel wykonuje pracę (choćby zdalnie) ma płacone normalnie, ale bez dodatku za warunki pracy i bez wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe. Pozostałe dodatki: stażowy, funkcyjny, motywacyjny, wiejski przysługują.
Jeżeli nauczyciel jest w gotowości do pracy (art. 81 k.p.), czyli nie świadczy pracy otrzymuje tylko wynagrodzenie zasadnicze. MEN dodatkowo podpowiada, że łącznie z dodatkiem funkcyjnym. Czyli dodatki: stażowy, motywacyjny, wiejski, za warunki pracy nie przysługują, również nie przysługuje wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe.
Trudno soię z tym do końca zgodzić, bo praca nauczyciela to nie tylko realizowanie pensum, ale inne czynności, które wykonuje w domu, a skoro wykonuje pracę, np. przygotowując się do zajęć po okresie zawieszenia, to powinien mieć płacone normalnie.
W praktyce to dyrektor będzie decydował jak interpretować przepisy w konkretnej jednostce.
|
Podstawa prawna:
|
