Pisanie lekiem na samotność

Tematem naszego opowiadania była samotność. Wybór taki wynikał z potrzeby chwili – stres przeżywany w osamotnieniu, ograniczenie bezpośrednich kontaktów z rówieśnikami i wspólnego spędzania czasu postawiły uczniów w trudnej sytuacji, na którą nie byli przygotowani. Nie wszyscy potrafili sobie z nią poradzić. Pisanie było formą arteterapii, w ramach której uczniowie mogli pokazać, czym jest dla nich samotność i jak ją odbierają.

Dodatkowymi celami było rozwijanie wyobraźni uczniów oraz kształtowanie umiejętności spójnego wyrażania myśli poprzez poprawne budowanie zdań. Wspólna praca umożliwiła także odnowienie relacji i wzmocniła wiarę uczniów we własne możliwości. Pokazała, że działając razem, można stworzyć coś niepowtarzalnego i unikatowego.

W naszym przedsięwzięciu wzięły udział wszystkie klasy szkoły branżowej I stopnia, w których uczy się młodzież z orzeczeniem o niepełnosprawności umysłowej w stopniu lekkim i co do której określone są specjalne potrzeby edukacyjne. Pisanie trwało 2 lata, w których czasie wzięło w nim udział 44 uczniów.

Teksty pisaliśmy wspólnie na lekcjach wychowawczych (w terminach wcześniej ustalonych z wychowawcami) w danych oddziałach klasowych, zarówno na lekcjach, które odbywały się w trybie stacjonarnym, jak i w trybie zdalnym na platformie Teams.

Autor zbiorowy

Pomysł polegał na tym, że do wcześniej przygotowanego przeze mnie wstępu (jednakowego dla wszystkich) uczniowie z każdej klasy dopisywali wspólnie wymyślony ciąg dalszy.
Młodzież sama decydowała, kim będą bohaterowie oraz jaki będzie czas i miejsce akcji oraz fabuła opowiadania. W niektórych przypadkach, za zgodą autorów, opowiadania były kończone przez inną grupę (jednak nie mogła ona ingerować w to, co napisali poprzednicy).

Wszyscy uczniowie realnie wpływali na treść opowiadania. Poddawane przez nich pomysły były na bieżąco omawiane i za zgodą wszystkich wprowadzane do tekstu. Spisywałam je w formie podawanej przez uczniów i co trzy-cztery zdania czytałam dany fragment lub całość, tak by młodzież mogła usłyszeć ewentualne błędy stylistyczne. Jeśli ich nie zauważali, wskazywałam je i dodawałam krótki komentarz wyjaśniający.

Uczniowie na każdym etapie mogli poprawiać i zmieniać swoje opowiadanie, mogli dodawać pewne wątki lub usuwać te, które w toku pracy okazywały się zbędne. Chciałam, by ci bardziej nieśmiali lub z mniejszymi umiejętnościami wyrażania swoich pomysłów i myśli też mieli swój udział w tworzeniu opowiadania, więc kierowałam do nich bezpośrednie pytania. Dzięki tym działaniom każdy z uczniów może znaleźć w nich swoją cząstkę. I każdy z nich ma poczucie, że był równie ważny w tworzeniu fabuły, jak pozostali.

W trakcie pracy przypominałam o motywie przewodnim tekstu, czyli samotności. Zadawałam pytania o to, czym ona jest dla uczniów, jak się czuli w trakcie izolacji, jak sobie z tym radzili. Pytania te skłaniały młodzież do rozmów między sobą, do wyrażania swoich myśli. W ten sposób młodzi ludzie budowali relacje między sobą. Lepiej się poznawali.
Wynikiem naszej pracy są cztery opowiadania zebrane w zbiorze, który jest dostępny w bibliotece szkolnej Zespołu Szkół Politechnicznych w Śremie.

Potrzebna pomoc

Poziom opowiadań jest różny, tak jak różne są ograniczenia uczniów opisane w ich orzeczeniach. Większość grup nie miała problemów z kreatywnością i wymyślaniem przygód stworzonym przez siebie bohaterom. Jednak często trzeba było wspierać ich w opanowaniu fabuły, ponieważ mnogość postaci powodowała chaos w opowiadaniach. Uczniowie rozpoczynali za dużo wątków i nie umieli ich później spiąć w całość. Tutaj musiałam pomagać w takim zredagowaniu tekstu, by powstało spójne opowiadanie.

Niestety jedna z grup klasowych nie wykazała chęci do udziału w projekcie. Uczniowie sceptycznie podeszli do tematu wspólnego pisania opowiadania. Byli zniechęceni już na samym początku pracy. W trakcie wymyślania bohaterów, miejsca i czasu akcji zaczynali żyć opowiadaniem, ale niechęć powróciła przy tworzeniu fabuły. Klasie tej trzeba było zadawać bardzo dużo pytań pomocniczych, które umożliwiły popchnięcie akcji opowiadania do przodu. Podłożem problemów mogło być to, że w grupie tej duża część osób zmaga się ze słabo rozwiniętym zasobem słownictwa oraz trudnościami w koncentrowaniu uwagi słuchowej.

Duże możliwości

Projekt wspólnego pisania opowiadań lub tworzenia innych form literackich jest dobrym pomysłem na omówienie aktualnych problemów świata i młodzieży. Można w nim poruszyć tematy wojny, uchodźstwa, zagubienia i wielu innych, dotykających współczesną młodzież. Można zaangażować wybrane klasy lub też tylko uczniów chętnych do rozmów na dany temat. Pomysł nadaje się do wykorzystania zarówno w pracy nauczyciela bibliotekarza, jak i na lekcjach wychowawczych czy zajęciach rewalidacyjnych. Dobrze sprawdzi się w pracy z młodzieżą z trudnościami edukacyjnymi, ponieważ pozwoli jej się wykazać fantazją i pomysłowością. Dodatkowym atutem dla uczniów biorących udział w projekcie było to, że są autorami „książki”, która jest dostępna w bibliotece szkolnej. Samo bycie autorem powodowało u nich dumę i radość.